در زمینه آزادی بیان ،جمهوری اسلامی یکی از سرکوبگرترین حکومتهای جهان است.

گزارشگران بدون مرز گزارش دوم خود از وضعیت آزادی رسانه هادر جهان را منتشر می کند. از سال ۲۰۰۲ اسفبارترین موقعیت ها در آسیا به ویژه کره شمالی، برمه و لائوس مشاهده شد. کوبا امروزه بزرگترین زندان روزنامه نگاران محسوب می شود که در این رده بندی از آخر دوم است. ایالات متحده و ایتالیا نسبتا از درجات پائینی برخوردار هستند.

گزارشگران بدون مرز اکنون دومین رده بندی خود از آزادی رسانه ها در جهان را منتشر می کند. همانند سال گذشته، اسفبارترین موقعیت در آسیا، در هشت کشور زیر دیده می شود : کره شمالی، برمه، لائوس، چین، ایران، ویتنام، ترکمنستان و بوتان. رسانه های خبری مستقل در این کشورها یا وجود ندارند و یا تحت فشار دائمی حاکمیت قرار دارند. روزنامه نگاران در این نقاط در شرایط بسیار دشوار بدون کمترین آزادی و امنیتی کار می کنند. تعدادی در برمه، چین و ایران زندانی هستند.
کوبا در رتبه صد و شصتمین قرار دارد که از آخر دوم محسوب می شود. ۲۶روزنامه نگار مستقل در بهار ۲۰۰۳ در کوبا دستگیر و به ۱۴ تا ۲۷ سال زندان محکوم شدند؛ از همین رو کوبا بزرگترین زندان برای روزنامه نگارن شناخته می شود. این افراد متهم هستند که با نوشتن مقالاتی در نشریات خارجی بازیچه " علائق امپریالیست" شدند. رسانه های خبری با مالکیت خصوصی در دو سال گذشته توقیف شده اند و ۱۴ روزنامه نگار مفقودالاثر شدند.
برای دستیابی به این رده بندی، گزارشگران بدون مرز از روزنامه نگاران، محققان و فعالان حقوق بشر خواست تا به پرسشنامه هایی با ارزیابی رعایت آزادی رسانه ها در یک کشور خاص پاسخ گویند.
در این رده بندی جمعا ۱۶۶ کشور گنجانده شده اند. ( برخلاف سال گذشته که ۱۳۹ کشور بود). به دلیل فقدان اطلاعات قابل اعتماد کشورهای دیگر در نظر گرفته نشده اند.

ثروت و آزادی مطبوعات همیشه همراه نیستند

همانطور که در رده بندی سال ۲۰۰۲ می بینیم ، رده بندی نشان می دهد که آزادی مطبوعات در یک کشور تنها به توسعه اقتصادی آن منوط نیست. پنجاه کشوری که در بالای رده بندی قرار دارند، کشورهایی چون بنین ( بیست و نهمین)، تیمور غربی(سی امین) و ماداگاسکار ( چهل و ششمین) هستند که در محدوده فقیرترین کشورها قرار می گیرند. برعکس، پنجاه کشوری که کمترین حقی برای آزادی مطبوعات قائل نیستند کشورهای ثروتمندی چون بحرین(صد و هفدهمین) و سنگاپور ( صدو چهل وچهارمین) مشخص شده اند.

موقعیت ویژه آمریکا و اسرائیل

این رده بندی به ویژه رفتار داخلی و خارجی را در مواردی چون آمریکا و اسرائیل مشخص می کند. این دو کشور در رده سی امین و چهلمین قرار می گیرند؛ اما تنها با در نظر گرفتن آزادی بیان در محدوده خود و در خارج از مرزها به رده صد و سی و پنجمین و صد و چهل و ششمین تنزل می یابند.
ارتش اسرائیل مکررا روزنامه نگاران را در سرزمین های اشغالی مورد سوء استفاده قرار می دهد و ارتش آمریکا مسئول مرگ چندین خبرنگار در جریان جنگ عراق است ، که رفتاری غیرقابل قبول از سوی این دو کشور در جهت زیر پا گذاردن دائمی تعهدات خود نسبت به آزادی بیان به شمار می رود.

پس رفت عمومی در دنیای عرب

جنگ عراق نقش مهمی را در سرکوب رسانه ها توسط حکام عرب بازی کرد. آنها ضمن نگرانی از حفظ ظاهر و مواجهه با عقاید عمومی مخالف با جنگ، بر کنترل رسانه ها افزودند و در نتیجه فشار بیشتری در جهت خود سانسوری روزنامه نگاری وارد آوردند.
کویت ( رده صد و دومین) جایگزین لبنان ( صد و ششمین) در رهبری جهان عرب در این زمینه شد؛ زیرا در لبنان آزادی بیان به مخاطره افکنده شده و موارد بسیاری از سانسور به همراه قضاوت توهین آمیز مرسوم در این کشور و حمله به ایستگاه تلویزیونی فیوچر تی وی رخ داده بود. عربستان سعودی ( صد و پنجاه و ششمین)، سوریه ( صد و پنجاه و پنجمین)، لیبی( صد و پنجاه سومین) و عمان ( صد و پنجاه و دومین) از همه امکانات در دسترس برای پیشگیری از هرگونه آزادی و استقلال حتمی رسانه ها استفاده کرده اند.
در مراکش( صد و سی و یکمین)، همه چشم امید به محمد چهارم داشتند که با به پادشاهی رسیدن در ژوئیه ۱۹۹۹ به سرعت فراموش شد. روزنامه های مستقل هنوز از سوی مقامات دولتی مزاحم محسوب می شوند. علی المرابط ناشر و مدیر مسئول دو هفته نامه در زوئن ۲۰۰۳ به جرم توهین به شاه در مقالات و کارتون های تابو در نشریه اش به سه سال زندان محکوم شد.

اتحادیه اروپا به جزء اسپانیا و ایتالیا از رتبه خوبی برخوردار است

ایتالیا در مقایسه با دیگر کشورهای اتحادیه اروپا بعد از دوسال که از این رده بندی می گذرد هنوز از رتبه خوبی برخوردار نیست(پنجاه و سوم). کشمکش سیلویو برلوسکونی به عنوان رئیس دولت و مالک امپراطوری رسانه ای بر سر منافع هنوز حل نشده است. به علاوه، قانون مصوبه اصلاح رادیو و تلویزیون، که مناسب برلوسکونی تنظیم شده است هر چه بیشتر به تهدیدات علیه خبر رسانی در ایتالیا می پردازد.
اما اسپانیا که به نسبت از رده مناسب تری ( چهل و دومین) برخوردار است، مشکلاتی برای روزنامه نگاران در باسک پدید آورده است. سازمان تروریستی اتا نیز تهدیدات خود علیه روزنامه نگاران را شدت بخشیده است؛ به طوری که عهد بسته است روزنامه نگارانی را که پوشش خبری متناسب با دیدگاه های آنها نداشته باشند، هدف قرار دهد. گذشته از آن، مبارزه ضروری علیه تروریسم ،آزادی مطبوعات را هم تحت شعاع قرار داده است؛ که با تعطیلی اجباری روزنامه " اگونکاریا" ی باسک به اتهام همکاری یکی از دبیران آن با اتا به اثبات می رسد.
فرانسه به خاطر قانون کهنه و بدنام آن در رده ای پائین تر و در حد بیست و ششمین قرار دارد؛ هم چنین چالش های معمول و فزاینده در برابر اصل محرمانه ماندن منبع خبر و بازداشت های آزارنده و مکرر روزنامه نگاران توسط پلیس این کشور از دیگر دلایل قرار گرفتن فرانسه در این رده است.

خشونت غیر دولتی

برخی از کشورها که دولت شان با یک انتخابات دموکراتیک به روی کار آمده اند با وجود دارا بودن رسانه های آزاد و مستقل ،همچنان از رتبه پائینی برخوردارند. این امر بیشتر در مورد بنگلادش (صدو چهل وسومین)، کلمبیا(صد و چهل و هفتمین) و فیلیپین ( صد و هجدهمین) صدق می کند.روزنامه نگاران در چنین کشورهایی قربانی خشونت هایی هستند که نه تنها از ناحیه دولت بلکه از سوی احزاب سیاسی، باندهای جنایتکار و چریک ها نیز اعمال می شوند. در موارد دیگر مانند نپال(صد و پنجاهمین) رسانه ها در آتشی که توسط نیروهای امنیتی و شورشیان برافروخته شده اسیر شده اند.
چنین خشونتی به گونه شایان توجهی ، رسانه های جدید را به خود سانسوری وا می دارد، به این ترتیب این رسانه ها جرات پرداختن به موضوعاتی چون فساد ،زدو بند بین رهبران سیاسی و جرائم سازمان یافته یا درگیریهای فرقه ای را ندارند.
در برابر، مقامات رسمی نیز در اغلب اوقات واکنش مناسبی به این خشونت ها نشان نمی دهند تا شاید روز نامه نگاران را مورد حمایت قرار دهند و متعرضان را مجازات کنند.

اخبار ،قربانی جنگ در آفریقا

جنگ و بحرانهای وخیم سیاسی تاثیری محتوم بر آزادی رسانه های خبری داشته است. سه کشوری که در رتبه بندی ها در رده های آخری در دوازده ماه اخیر قرار گرفته اند ایوری کوست ( صدو سی و هفتم ) لیبریا ( صدو سی و دوم) و گینه بیسائو ( صدو هجدهم ) بوده اند. روزنامه نگاران محلی و خارجی در معرض خشونت جنگجویان جبهه های متخاصم در ایوری کوست و لیبریا هستند، در حالی که ارتش رسانه های خبری را در گینه بیسائو از کار بازداشته است.

ترجمه : درنا کوزه گر روزنامه نگار

جدول رتبه بندی آزادی رسانه های خبری جهان در سال ۲۰۰۳