No Censorship!

جامعه امروز ما جامعه ای در حال تغییراست ،جامعه ای درحال گذار از یک دوره رکود واسارت در زنجیر زشتی ها و عادتهای کهنه ی  سنت گرایی  ومذهب ،به حالتی که نمی توان برآن نامی گذاشت وتعبیری پیداکرد :آزادی ؟پیشرفت ؟؛ مدنیت ؟؛دوره دموکراسی ؟ و......

درحالی که چند سال قبل در کشورما شنیدن موسیقی تحریم شرعی وقانونی داشت ،امروز موسیقی به یکی از منابع تغذیه روحی برای علاقه مندان وتغذیه مادی برای کاسبان امور تبدیل شده است . ازمسئولین وپایه گذاران رادیوها وتلویزیون های گوناگون گرفته تا کست فروشی های سر سرگ ،همه وهمه گرفتار در سازو آوازاند ........بازار گرم ستاره افغان وگلبرگها را می بینید که چگونه  جوان های علاقمند به هنرومومسیقی رابه  شوق آوازخوانی ،ندانسته وسیله ی تبلیغ برای یک شرکت و وسیله کسب درآمد برای تجاران به میدان آورده است  .

درحالیکه در چند سال قبل حضور زنان حتی در مکاتب ومراکز تعلیمی منع قانونی وشرعی داشت ،امروزه زنان زیادی در اجتماع فعالیت دارد ودرامور سیاسی ،فرهنگی واجتماعی دست وپا می زنند و حتی گروه های بزرگی اززنان ومردان با طبل دفاع از حقوق زنان ومبارزه برای آزادی بیشتر زنان ، آرگاه وبار گاه راه انداخته اند وچه بسا به همین بهانه کاسبی وتجارت می کنند وبه انواع مختلف مشغول کارند ....

درحالیکه چندی قبل داشتن تلویزون جرم بود ،هم اکنون چندین تلویزون خصوصی مشغول فعالیت است وانواع واقسام پروگرامهای رنگین  را به خورد ملت می دهد .

اینها همه نشانه های از تغییر وتحول در جامعه کنونی ماست . انکه این تغییرات مثبت است یا منفی بسته است به انکه درکجا باشی وازچه موقعیت وجایگاه اجتماعی برخوردارباشی ،تعبیر متفاوتی می توانی داشته باشی . اگر درلباس روحانی وباوجهه ی مذهبی در جامعه گذران داشته باشی ،از دید تو این تغییرات منفی وروندی است نامطلوب ومخالف ارزشهاوشعایردینی و...وچه بسا به منابر رفته دادو بی داد راه بیاندازند .

ولی اگربا چهره یک روشنفکر ولیبرال در جامعه حضور وتبارزکرده باشی ،تحولی است مثبت ونشانه ای است از پیشرفت وترقی وتعبیرات گوناگونی که نشانه تجدد درآن باشد ......

درمورد صحت ودرستی هردودیدگاه اظهارنظری نمیکنیم ،چون گفتار در این زمینه مثنوی هفتاد من کاغذ خواهد شد .ولی دریک چیز هردو مشترک است ،آن انکه قسمت بزرگی از دیدگاه های دوطرف مبتنی بر احساسات وعقده گشایی برعلیه طرف دیگراست ،نه براساس عقل،استدلال ،منطق ودلیل .

از طرفی  یک چیزرا هردودیدگاه نمی توانند انکار کنند ،آن انکه تغییرات همیشه شیوه تفکروزیست مارا تحت تاثیر قرارمی دهد .وبه تبع در رفتار و کردار اجتماعی ما نیز تغییراتی را سبب می شود، ودر عین حال باید توجه داشت که تغییرات همیشه باعث پیشرفت انسان شده است وحتی تغییراتی کوچک می تواند بزرگترین تفاوت هارا در زندگی مان پدید آورد .به همین علت است که دوتعبیر متفاوت از تغییر پیش روی ما قرارمی گیرد یکی تغییر به معنی" پیشرفت " دیگری تتغییر به معنی تحول از وضعی به وضعی شدن .به عبارتی به معنی "ناپایداری "بنا براین دوتعبیر "ناپایداری "و "پیشرفت " برای تغییر می توان معنی کرد .

ولی آنچه که ما در افغانستان تجربه کرده ایم تغییر همیشه عجیب وغیر منتظره بوده است .. تغییر در جامعه ما همیشه برق آسا وناگهانی بوده است ،نه به صورت پیوسته وتدریجی .در طول چند سال مردم افغانستان تحولات وتغییرات عجیبی را تجربه کرده است که همه به صورت جبری ،ناگهانی ،غیرنورمال وغیر منطقی  بود ه است . در دوره های از تاریخ مردم افغانستان به علت داشتن ریش ولنگی تا سرحدی مرگ مجازات شدند ،تازیانه خوردند ، زندان وسربه خاک شدند  ،در دوره ای از تاریخ مردم افغانستان به خاطر نداشتن ریش ولنگی و...دُره وشلاق خورده اند .هیچ کدام از این دو تحول به صورت نورمال ومنطقی روی نداد ه پایه واساس قانونی نداشته است .

بنا براین اگرقرار باشد تغییری اتفاق بیافتد ،بهتر است آهسته وپیوسته باشد ،از دید یک آدم منفی نگر ومحافظه کار بدین صورت هیچ چیزی تغییر زیادی نمی کند . تغییر پیوسته تغییر راحتی است در چنین حالتی گذشته چراغ راه آینده است .اماازطرفی  تغییر ناپیوسته بهترین راه پیشرفت برای جامعه ای است که یک مسیر مشخص راطی میکند . جامعه ای که به رد پاها وچشم بند های خود خو گرفته است وراه خودرا هرچه قدر هم کسل کننده ویک نواخت باشد ، بر راه های نکوبیده وشیوه های جدید نگرستن به چیزها ترجیح می دهد .

اما گاهی اوقات تقارن  شرایط به گونه ای است که مدافعان وضع موجود را به درد سر می اندازد . چرا که تغییر محصول تکنولوژی است . مسلما وقتی تکنولوژی گامی فراپیش می گذارد ، ارزشها نیز تغییر میکند .واکنون این تقارن شرایط بار دیگر به گونه ای جدی در کشورما  پیش آمده است ." تغییر" دیگر همان چیزی که قبلا بود نیست ، حفظ وضع موجود دیگربه هیچ وجه بهترین راهی نیست که پیش پای ما قرار دارد . اگرخواهان بهره گیری بیشتر از فرصت وپذیرش خطری کمتری باشیم لازم است که تغییرات را بهتر درک کنیم وبپذیریم  .

کسانی که علل تغییر را می فهمند در راه صیانت خود با مبارزه با آنچه اجتناب ناپذیر است نیروی کمتری تلف میکنند . کسانی که سمت وسوی تغییررا درک میکنند بهترمی توانند از این تغییرات به نفع خویش بهره برداری کنند . جامعه ای که از تغییر استقبال میکنند می توانند به جای آنکه صرفا در مقابل آن واکنش نشان دهد ، آن را به خدمت بگیرد ."

ولی در جامعه ما در برابرتغییرات همیشه واکنش های انفغالی از روی تعصب صورت گرفته است ، به این دلیل که در جوامع اسلامی ودر کل جوامع جهان سوم بیشتر سعی میکنند به "دلیل" تغییر بپردازند تا به "هدف "  و "منظور"از یک تغییر .

ما در برخورد با هرقضیه ای به دنبال پاسخ ودلیل تاریخی که ریشه در سنت ومذهب ودین باید داشته باشد می گردیم ، نه به"منظور"و "هدف " وعمل کرد آن تحول .  در مورد هر چیزی می گوییم اسلام چنین نکرده است وقرآن چنین نگفته است . این نکته قابل یاد آوری است که کسانی که به دنبال گذشته است کمتر تغییر می کند ، ولی کسانی که رو به آیند ه می نگرد ، بیشتر به هدف ونتیجه یک تغییر فکر میکند . درافغانستان در مورد هرروی دادی چه موافقان وچه مخالفان آن سعی می کنند به دلایل تاریخی آن بپردازند وبرای رد ویا توجیه آن به تاریخ ومتون کهنه وبازمانده از گذشته رجوع میکنند . دراینجا است که آدم به یاد آن مناظره ی که بین یک آمریکایی ویک اروپایی اتفاق افتاده است می افتد : " یک آمریکایی که برای اولین دفعه از اروپا دیدن می کرد با تعجب از دوست اروپایی خود پرسید :

" نمیدانم چرا در این کشور هروقت در باره دلیل وجود چیزی ، یا نهادی ،یا مراسمی ویا واقعه ای سئوال می کنیم همواره پاسخی تاریخی می شنوم که با این عبارت آغاز میشود : " به این دلیل که ........" در حالیکه در کشور من ما همواره به دنبال پاسخی کارکردی هستیم که بااین عبارت آغاز میشود : " به منظورانکه ...."

دوست اروپایی او به وی می گوید : "اروپاییها به گذشته وبه بهترین دوران تاریخی خود می نگرد ومیخواهند تا آنجا که می توانند با توجه بر آن  تغییر کنند ."

این قصه وگفته ی دوست اروپایی در افغانستان نیز صدق می کند . کارشناسان افغان نیز به همان نگرش اروپایی ها گرفتارند ، ولی برخلاف تصور در برابر تغییرات همیشه ودراکثر موارد دلایل تاریخی ، مستدل ومستند پیدا نمی شود تبعا طرفداران وضعیت موجود وسنت گرایان را به درد سرمی اندازد وتغییر چنان برق آسا وسریع اتفاق می افتد ک کسانی را که در پی دلیل شرعی ،مذهبی  برای ممانعت ویا موافقت در برابر تحول می گردند به درد سر می اندازد ، از یک طرف نمی توانند در برابر هجوم موج جدید وتکنولوژی حربه ای قوی نشان دهند ، از طرفی نمی توانند دلیل شرعی ومنطبق بر سنت برای توجیه آن پیدا کنند . دراین چنین شرایطی است که به یک سیاست کج دار ومریز وانفعالی متوسل می شوند واین درد سری است بزرگ برای کسانی که مدافع سنتها وارزشها خود را قلمداد میکنند .

نمونه های از این نوع برخورد را می توان در واکنش های منفعلانه استره محکمه دولت اسلام افغانستان دربرابر تحولات سریع فرهنگی ،سیاسی در کشورنام برد :

ایشان اول مانع حضور زنان در تلویزیون شدند بعد سکوت کردند .......،

مانع از پخش تلویزیون های کیبلی شدند بعد سکوت کردند ودوباره به آن اجازه فعالیت دادند  ......

برعلیه آواز خوانی زنان در تلویزیون ورادیو سروصدا راه انداخته فتوادادند ودوباره سکوت کردند

برعلیه تلویزون های خصوصی اقدام کردند بعد ازمدتی مجبور به عقب نشینی شدند واین تلویزیون ها پیروزمندانه به فعالیت خویش ادامه دادند  .......

آخرین مورد از این اقدامات نیم بند ، دستگیری ،محاکمه ودرنهایت آزادی محقق نسب بود که به نحوی به شکست محافظه کاران منجرشد  ....یک عده خواهان اعدام وی بودند مثل رئس شورای علمای قنداهار یک عده آزادی وی را میخواستند . این همه تضاد دیدگااه در مورد یک قضیه نشانه ی یک سردرگمی در گرایش های موجود درکشور است .واین برخوردهای منفعلانه در برابررویدادهای اجتماعی ،فرهنگی وسیاسی تنها به روحانیون محافظه کارمحدود  نمی شود در دیگر عرصه ها نیز وقتی در مورد رویدادی سئوال می شود ، ویا می خواهند تحلیل کنند سعی می شود دلایل شرعی از سنت وشریعت در تائید آن پیدا کنند . چه مخالفان وچه موافقان رویدادی به سراغ متون قدیمی رفته سعی در پیدا کردن دلایل تاریخی برای آن هستند . برای مثال کارشناسان  امور وقتی ازحقوق بشر در افغانستان گب می زنند ، همیشه سعی می کنند ریشه های حقوق بشر را در زمان حکومت های صدر اسلام پیداکنند وبا آن مطابقت دهند ، اگرنتوانند کوشش میکنند  حداقل دلایلی بیابند که مطابق با سنت وشریعت باشد . ولی کمتر به کارکرد وفواید اعلامیه جهانی حقوق بشر پرداخته شده است . هیچ کدام از مسئولین حقوق بشر تاکنون جرأت نکرده اند بگویند که بطورمثال اگر فلان ماده از حقوق بشر گرچند مخالف فلان حکم وقاعده  از شریعت است ، ولی ضرورت جامعه فعلی ما وبه منفعت ما است که آنرا قبول ومراعات کنیم .

مخالفین نیز به همین منوال بوده است ، به طور مثال احمد شاه احمد زی در کمپاین تبلیغاتی خود در دوره ریایت جمهوری ، به حکومت با شیوه دموکراسی مخالفت کرد وحضور زنان در قدرت را نیز انکار کرد ،  به این دلایل که مخالف ومغایر شیوه حکومت در دوره پیامبر اسلام بوده است . این در حالی است که حضرت محمد در زمان حکومت خود اکثر قوانین رائج در زمان خودرا پذیرفته است .

داکتر سروش از اندیشمندان زمان ما در ارتباط تحلیلی دارد که بسیار گیرا ومنطقی است :

"مورخان وفقیهان گفته اند 99 درصد از احکام اسلامی امضایی اند ودرجامعه عربی سابقه داشته اند . یعنی پیامبربرهمان آدابی که درجامعه عربی جاری بوده است ، صحه گذاشته است وبه آنها مشروعیت بخشیده است وبا تغییرات وتعدیلاتی به درون شرع اسلام آورده است . از تجارت گرفته تا رهن واجاره ونکاح وطلاق و......

ولذا به راحتی می توان گفت وگمان زد که اگر پیامبر در عصر ما ظهور می کرد ، بدون دست زدن به کثیری از اشکال زندگی امروزین ، محوروکانون نوین معنوی برای زندگی می آورد ."

در مورد تحلیلهایی از نوع تحلیل آقای احمد شاه احمد زی می توان باز به گفته های داکتر سروش استناد کرد که می گوید :

".... باری ، چه دلیلی در دست است که نشان دهد نحوه معیشت وآداب وعرف اجتماعی زمان پیامبربهترین عرف وآداب ممکن بوده است . آن نحوه معیشت یک نحوه معیشت ممکن بوده است وپیامبرآنرا کما بیش امضا کرده است ........تا آنجاکه می فرماید :

"..... همچنان که زبان عربی وتقویم قمری هم یک زبان وتقویم ممکن بوده است ، در دسترس پیامبر قرارداشته است وایشان از آن استفاده کرده است . وهیچ دلیلی دردست نیست که نشان دهد زبان عربی وتقویم قمری بهترین زبانها وتقویمهای ممکن ومتصوربوده است . براین قیاس بگیرید تا برابری حقوق مرد وزن ، حقوق برده وارباب و.... وامضا شدنشان را . آیا این امضا به خودی خود نشان می دهد که نظام برده داری باید تا ابد برقرار بماند ؟.

بلی پیامبر اسلام نظام برده داری را ملغی نکردند ودر قرن هجده هم بود که تحت فشار اندیشه های لیبرال ، نظام برده داری ملغی شد ."

در آخر باید عرض کنم که اشاعه درک صحیح از تغییراتی که هم اکنون د راطراف ما اتفاق می افتد ، باعث خواهد شد که در مقام اجتماع وافراد رنج کمتروبهره بیشتری ببریم . از طرفی "تغییرات " واژه ی دیگری برای "رشد " ومترادفی برای " آموزش " است . اگربخواهیم می توانیم تغییر ایجاد کنیم واز آن لذت ببریم .

تغییرات سریع وناگهانی محیط پیرامون ما را فرا گرفته است ، باید ابله و کور  باشیم که چشم خودرا برنشانه های آن ببندیم . تغییرات سریع ، فرصت ها ونیز مشکلاتی را پیش روی ما قرار می دهد ، اگر ما بینش ، عادات ، وشیوه عمل بعضی نهادها یمان را تغییر دهیم ، دورانی که در آن به سر می بریم می تواند دورانی از کشفیات تازه وروشنگری تازه وآزادی های تازه باشد . ونیز قابل ذکر است که دنیایی که والدین ما می شناختند ، همان دنیایی نیست که ما امروز در آن زندگی میکنیم ودنیای ما نیز راهنمای مطمئن برای شیوه های ز یستن ، عشق  ورزیدن وکارکردن فرزندان مان نخواهد بود .

پس بیایید خودرا با شرایط موجود واقعبینانه وفق دهیم .

برای نوشتن نظرات اينجا را کليک کنيد