زلزله وعواقب خطرناک آن

پدیده طبعی مانند زلزله وغیره تا هنگامی که جان و مال مردم را تهدید نکرده اند خطر شمرده نمی شوند و به همین خاطر عده از مردم وحتی مسئولین دولت به پروسه باخبری عامه و پلان های مجادله با حوادث چندان اعتنایی نمی کنند و حتی بی باور اند، چنانچه دیده شد که بازسازی کشور به خصوص کابل، و بطور عموم شهر های جلال آباد ، لغمان، کاپیسا و پروان و غیره ساحات زون شدید بدون تطبیق پلان های مجادله با حوادث در امور بازسازی، به پیش رفت یعنی نه تنها خطر در نو سازی وبازسازی کاهش نیافت بلکه تشدید هم شد.

کابل امروز با جمیعت در حدود پنج ملیون انسان و لک ها وسایط نقلیه ،و راه بندان های متواتر مثل کابل دیروز با جمیعت شاید 80000 و جاده های فراخ نیست.

دست اندرکاران ساختمان باید تاریخ زلزله های تکتانیکی محل را بدانند ، زیرا زلزله های که قرن ها پیش در یک منطقه به وقوع پیوسته شاید روزی باز از همان محلی یا محراق سربالا کند. بعضی از زلزله های قوی کشور قرار ذیل می باشند:

زلزله آی خانم قبل از میلاد.

زلزله قبل از میلاد دوره هجوم سکندر به سرزمین ما .

زلزله اورگون در سال 1050 میلادی.

زلزله کابل درسالهای 1874 و5 جولای 1505 میلادی که مرکز آن پغمان بود و مدت 72 روز به وقفه ها کابل تکان داد.

زلزله چمن در سال 1892 میلادی.

زلزله قندوز در سال 1832 میلادی.

زلزله جلال آباد در سال 1842 میلادی.

زلزله اطراف مزارشریف در سال 1948 میلادی.

زلزله پشتون کوت درسال 1934 میلادی.

زلزله گلران درسال 1955 میلادی.

زلزله سیغان و کهمرد در سال 1956 میلادی.

زلزله خلم که از نوع تکتونیکی نبود.

زلزله سال 14 مارچ 1965به قدرت 7.8به مقیاس ریشتر که مرکز آن مثل زلزله 24اکتوبر امسال که کابل را شدید تکان داد و مرکز هردو هندوکش بود و غیره .

قابل ذکر است که درسال 1969 چهل واقعه زلزله دریک سال درزلزله سنج فاکولته انجنیری کابل ثبت گردیده بود .متاسفانه در زلزله اخیر کابل منتظر ماندیم تا از ایالات متحده امریکا احوال بیاید که قدرت زلزله کابل 6.2 بود!!!

معماران قدیم کابل نسبت به انجنیران تعلیم دیده امروز با تحصیلات عالی که در داخل و خارج کشور دارند، کابل را خوب می شناختند و دور اندیش بودند . یعنی خانه های بومی سنجی را در شهر کهنه کابل طرح و آباد کردند، سبک و مقاوم که در مقابل تکان های شدید زلزله مقاومت میکرد. چنانچه درصد ها سال صد نفر هم تلفات نداشت .

ازدیاد جمیعت ، کم بودن زمین و جلو گیری از اعمار ساختمان ها در اراضی سبز و زراعتی و پارک ها وغیره این ها دلایلی است که باید بعضا ً به اعمار بلند منزل های کمتر از ده منزل مبادرت گردد . اما چه نوع بلند منزل ؟ اگر اعمار بلند منزل ها توسط شرکت های پول ساز وغفلت یا عدم کنترول شاروالی ها ، که فقط رسم میکنند یا کاپی نقشه ها را از کشورهای دیگر می آورند . بدون تطبیق نورم های ساختمانی و زلزله، تست خاک ویا استعمال مواد ساختمانی غیر معیاری یا مجهول ادامه دهند، حیات ملیون ها شهروند کابل و شهر های پرنفوس دیگر را تهدید می کند .

ازدیاد نفوس معضله تنها کابل یا تمام کشورما نیست .طبق تخمین ملل متحد نفوس جهان که تا اخیرسال های 1990 به 6.1 ملیارد می رسید تا سال 2050 به 10.9ملیارد ارتقا می نماید که اکثر شهر ها پر نفوس می شود مخصوصا ً کشور های مانند چین ، هندوستان ، پاکستان ، بنگله دیش و نایجیریا ازنظر ازدیاد نفوس در مقام اول خواهند بود که بدون شک کشور ما که در همسایگی بعضی از آن ها قرار دارد بدون اثر نمی ماند . از طرف دیگر در صد سال اخیر از جمله 58 زلزله ای به قدرت هشت ریشتر که در دنیا رخ داده 38 مورد آن در آسیا بوده که تعداد تلفات ناشی اززلزله هم درهمین قاره زیاد بوده است.

امروز کابل شاهد اعمار دها بلند منزل های خلاف نورم ساختمان و زلزله می باشد . یعنی اگر زلزله به قدرت قوی تر رخ بدهد، این ساختمان های خلاف نورم مقاومت کرده نخواهند توانست . از طرف دیگر خاک های متغیر و سریع الحرکت کابل باعث می شود که در زلزله های پرقدرت به نسبت فعال بودن فالت چمن و گردیز که حالت لوش گونه را دارند، پایین زمین کابل حالت آبگینی یا Liquefaction را اختیار می کند که دراین حالت ساختمان های بلند منزل چوکاتی و وزین بدون صندوقچه یاwall shear ها وتهداب های مطمین هر قدر اگر سیخ گول زیاد هم استعمال شده باشد به اثر آبگینی به یک طرف میلان و توازن خود را از دست می دهند و حالت واژگونی را به خود اختیار می کنند.

عوارض جانبی زلزله های پر قدرت:

, آتش سوزی های مدهش , لغزش زمین و اثرات عمیق روانی , آلوده شدن آّب های زیر زمینی مخصوصا ً بعداز زلزله قوی آب های چاه با اشعه رادیو اکتیف هم آلوده می گردد که نوشیدن آن خطر ناک است .

آیا زلزله پیش گویی شده می تواند؟

داکتر چارلس ریشتر که در سال 1935 مقیاس ریشتر را کشف نمود و به نامش مسمی گردیده است در مورد پیش گویی زلزله باورنداشت و این کار را کار شهرت طلبان میدانست . اما پیشرفت علم و تکنالوجی شاید روزی انسان را نزدیک به پیش گویی کند، چنانچه بعضی از کشورها چند بار پیش گویی کرده اند و موفقانه بوده است ازجمله دانشمندان چینایی در سال 1975و 1976 دوبار زلزله را پیش گویی کردند یکی آن نو نیم ساعت قبل شهر تخلیه کردندو دیگرش 5 ساعت قبل، دریکی از این زلزله ها 90درصد ساختمان ها ازبین رفت .

عوامل پیش گویی شان قرار ذیل بود:

1- از نظریه فرسیدوس استاد فیثاغورث 500 سال قبل از میلاد استفاده کردند . او گفته بود که آب چاه ها قبل از زلزله بالا می آید . این کار صورت گرفته بود.

2- وقتی آب چاه ها را تست کردند رادیو اکتیف داشت .

3- حیوانات سراسیمه شده بودند و سروصدا های زیادی را انداخته بودند چنانچه در زلزله اخیر کابل بعضی از شهریان کابل متوجه شده بودند. این اثر موج P که صوتی است و ما آنرا در فولکور خود گذر میگویم .

4- احساس لرزه های حفیف و صدای گرم گرم.

فقط به اساس چار عامل فوق زلزله را پیش بینی کرده بودند.

اما ما نباید به اثر تبلغات دروغین و پروپاگند ها باور داشته باشیم مانند سال های پیش که همه ساکنان مکروریان ها از ترس از منازل خودخارج شده بودند.

انسان نمی تواند جلو این پدیده ای خطر ناک وخیلی قوی را بگیرد ولی چیزیکه میتواند ازتلفات عظیم انسانی جلو گیری کند سازش با طبیعت است ، اعمار ساختمان های مستحکم و سبک جلوگیری بسیار جدی از خانه های بومی در دامنه های کوه ها و ساحات غیر پلانی و بالاخره باخبری عامه در مورد زلزله، تلفات را به حد اقل میرساند.

تراکم زیاد جمیعت در یک ساحه خورد

مناطق سانحه خیز جهان ، که در معرض سوانح خطر ناک طبعی ( به خصوص زلزله قرار دارند ) معمولا ً در نواحی استوائی و نیمه استوائی افریقا , آسیا , و امریکای لاتین قرار دارند . که این مناطق دستخوش رشد سریع نفوس و شهر نشینی , وبسیار آسیب پذیر اند ، خطر سیلاب و خشک سالی اکثر این کشور ها را تهدید میکند .

رشد و گسترش سریع نفوس در مناطق سانحه خیز مایه نگرانی است ، زیرا این پدیده سبب افزایش زیان های مالی و جانی میشود . جمیعت اکثر کشور های در حال رشد در ظرف هر بیست سال تا بیست وپنج سال ( با فرض رشد 2 تا 3 فیصد ) وجمیعت شهری آنها در هر 12 تا 15 سال با تخمین رشد( 4 تا 7 فیصد) به دو برابر افزایش می یابد .

رشد جمیعت در محله های فقیر نشین ، تقریباً دو برابر اوسط جمیعت شهری است . جمیعت این محله ها در هر 5 تا 7 سال دو برابر میشود و تراکم نسبی آنها معمولا ً بسیار زیاد است . در بسیاری موارد همه افراد خانواده در یک اطاق زندگی میکنند . مقایسه تراکم جمیعت شهری و محله های فقیر نشین در هر کیلو مترمربع این واقیعت را خوب تر نشان میدهد .

تراکم نسبی جمیعت شهری خود به تنهایی نگران کننده است . تراکم نفوس در بخش قدیمی بعضی از شهر ها به 20000 تا 60000 نفر در هر کیلو مترمربع می رسد . این تراکم نفوس ، در مناطق سانحه خیز به مراتب خطر ناک تر می شود.

با در نظر داشت مطالب فوق دیده میشو د که کثرت جمیعت در شهر کابل تا سال 2050 ممکن به هشت تا ده ملیون برسد.

اعمار بندهای جدید آبی و احتمال بروز زلزله

قابل تشویش است که اگر اعمار بند های جدید آبی را که سخت به آن نیاز داریم به همین منوال که به ساختمان ها شهر کابل بازی کردند مبادرت گردد و توسط قراردادی ها صورت بگیرد یعنی بدون سروی دقیق جیالوجیکی . ممکن سبب بروز دها زلزله شود . که نمونه های آنرا در شهر لاسویگاس امریکا ، زمبابی ، کوینا نزدیک بمبیی ، چین ، یونان وغیره به وقوع پیوسته که بعد از پر شدن کاسه بند زلزله ها بروزکرده است .

هموطنان عزیز به هدایات ذیل همیشه توجه کنید:

تدابیر قبل از زلزله:

• داشتن وسایل ابتدائی ضد حریق مانند بیل سطل آب ومقداری ریگ.

• داشتن وسایل تنویر موقتی ما نند چراغ دستی درهنگام شب.

• بدسترس گذاشتن البسهء موسومی در جای مناسب ( نزدیک دروازهء خروجی)

• گذاشتن سرپائی در جای مناسب قبل از استراحت در هنگام شب.

• محکم کردن الماری، قندیل های وزمین ، بادپکه سقفی، وسائل ترئینی، کمپیوتر، تلویزیون وغیره.....

• چسپاندن پلاستیک مخصوص بروی شیشه های بزرگ اطاق ها و صالون های عروسی.

• تنظیم کردن کمیته های رضاکاران محلی.

تدابیر در جریان زلزله:

• از سراسیمگی جداً خوداری گردد.زیرا وارخطائی باعث آسیب وصدمات زیاد میگردد.

• حفظ خون سردی نه به اندازهء که بی تفاوتی اختیارگردد.

• در صورت امکان وسایل برقی , گازی ونفتی اگر روشن باشد خاموش گردد.

• کوشش گردد تا در مکانهای امن مانند دهلیز ها خود را رسانده محافظت نمائید.

• در مکانهای بلند منزل اگر در تعمیرلفت موجود باشد قطعاً از لفت استفاده نگردد.

• درانتقال اطفال ,اشخاص کهن سال , معیوبین ومریضان توجه بیشر صورت گیرد.

• چون قسمت سر عضو مهم بدن انسان است. لذا در اثنای زلزله کوشش گردد تا به آن صدمه نرسد.

• فرار بشکل منظم در هنگام زلزله در مکاتب و جاهایکه اذ دحام است.

تدابیر بعد از زلزله:

• هم آهنگی تیم های رضا کاران محلی.

• انتقال مجروحین در کمپ های صحی محل (مساجد , مکاتب و درصورت امکان در نزدیکترین شفاخانه).

• توزیع البسه, مواد غذائی, ادویه جات به اسیب دیده گان حادثه،

• تهیه سر پنای موقتی ( خیمه).

• جلب کمک های خیریه ملی وبین المللی.

• تاءمین امنیت منطقه توسط ارگانهای امنیتی به همکاری رضاکاران محلی.

• باز سازی راها و پلها در صورتیکه تخریب گردیده با شد توسط اردو ملی صورت گیرد.

• تیم نجات آموزش دیده به کمترین وقت خودرا به محل حادثه رسانده تا مجروحین را اززیر آوار نجات دهند.

• داخل نشدن به خانه ها بعد از وقوع زلزله تا هنگام که ریش سفیدان محل نگذارند.

• روشن نکردن گوگرد بعد از وقوع زلزله در آشپزخانه.

ازاینکه تمام مردم ما دسترسی به انترنت ندارند اخبار های محلی شهر ها میتوانند این مطلب را کاپی و به اخبار خود نشر نمایند.