غزنی، عجوزه ای که می خواهد پایتخت فرهنگی شود

شش سال فاصله زمانی زیادی بود تا دولت افغانستان بتواند زمینه پایتختی فرهنگی جهان اسلام را برای شهرغزنی فراهم نمایند، اما متاسفانه این مهم طی 4 سال گذشته حاصل نشده است و در دو سال آینده بعید است که دولت مردان و فرهنگیان افغانستان بتوانند شهرغزنی را برای پایتختی فرهنگی جهان اسلام آن گونه که شایسته این شهر است، آماده بسازند. زیرا دو روزپیش(13 جوزا) شورای ولایتی به شمول فرهنگیان ولایت غزنی اعلام کردند، با آنکه چندین بارهیئت هایی از کابل به شهر غزنی سفر کرده اند و وعده هایی برای عملی کردن چندین پروژه را داده اند اما تاکنون هیچ یک از این وعده ها عملی نشده است. تا سال 2013 زمان کمی باقی مانده است و اگر برای گسترش فعالیت های فرهنگی، نشست های ادبی و پژوهش در مورد تاریخ و داشته های فرهنگی غزنی برای شناسایی این ولایت به جهانیان، تلاش های جدی صورت نگیرد، این ولایت برای سال 2013 جهت پایتختی فرهنگی جهان اسلام، آماده نخواهد شد.

تاکنون چندین شهراز کشورهای اسلامی به مدت یک سال به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام معرفی شده اند و در آن برنامه های متنوعی هم برگزار گردیده است و یکی از افتخارات این کشور ها بوده است که یکی از شهرهای این کشور به چنین مقامی دست پیدا کرده است، اما اکنون که افغانستان این فرصت بزرگ فرهنگی را نصیب گردیده است، شاید اولین بار در تاریخ این گونه فعالیت ها با شد که شهری نتواند لیاقت فرهنگی خود را به عنوان پایتخت فرهنگی شدن به اثبات برساند!.

شهرغزنی یکی از شهرهایی تاریخی است که افتخارات زیادی را در سینه خود جای داده است، اما از آنجایی که افغانستان گرفتار جنگ، فقر و توسعه نیافتگی است، آثار فرهنگی و تاریخی کشورما نیز در مهجوریت به سر می برد و هرسال بخشی از این آثار به تدریج نابود شده و به غارت برده می شود، شهر غزنی نیز علی رغم افتخارات فرهنگی که در گذشته در سینه خود دارد، همچنان مهجور باقی مانده است.

هرچند شش سال زمان بود تا دولت مردان افغانستان، شهرغزنی را از نظر جایگاه فرهنگی به مقامی می رساندند که لیاقت، پایتختی فرهنگی جهان اسلام را داشته باشد، اما دولت مردان افغانستان سه سال را که در خواب فروفته بودند و برای غزنی هیچ کاری نکردند و سر انجام بعد از سه سال تاخیر سال گذشته تصمیم گرفتند که کار ترمیم و آمادگی شهرغزنی را برای پایتختی فرهنگی جهان اسلام از سال 2010 آغاز نمایند.

این تلاش ها، سال گذشته باسفر دوکتورسیدمخدوم رهین وزیر اطلاعات و فرهنگ افغانستان، انجنیر یوسف پشتون مشاور رییس جمهور در بخش بازسازی و اعمار مجدد، همراه با سفرای پولند و پاکستان و شماری از نماینده های شورای ملی به ولایت غزنی آغاز گردید و کار ترمیم و بازسازی 10 آبده تاریخی در این ولایت شروع شد. از جمله 10 آبده تاریخی و زیارتگاه های ولایت غزنی ، مقبره های شریف خان، سلطان محمود غزنوی سبگتکین، شامیر فالیزوال و دیگر آثار تاریخی بود که قرار بود کار باز سازی این آبدات تاریخی و زیارت گاه ها تا پایان سال گذشته تکمیل گردد. اما اکنون که یک سال و اندی از این تلاش ها می گذرد، تاکنون هیچ یک از این ابدات یادشده ترمیم آن تکمیل نگردیده است و حتی قرار برخی از گزارش ها بخشی از این آبدات در طول سال گذشته تخریب نیز گردیده و تعدادی از افراد سود جو به دنبال کشف آثار باستانی و عتیقه چندین جای را به صورت غیر مجار حفاری کرده اند!.

با آن که مقامات وزارت اطلاعات و فرهنگ می گویند، در نظر است تا سال 2013 میلادی حدود 35 آبده تاریخی و زیارت گاه های آن ولایت بازسازی شود، و در کنار اعمار سرک های داخل شهرغزنی قرار است یک ساختمان بزرگ برای سکرتریت و نمایشگاه آثار اسلامی ولایت غزنی نیز اعمار شود. اما تاکنون ده آبده تاریخی که سال گذشته ترمیم آنها را آغاز کرده بود نیز تکیمل نگردیده است و حتی برخی از فرهنگیان می گویند، اگر دولت مردان افغانستان، توان ترمیم آن را ندارند، لااقل این آبدات را از خطر غارت و چپاول دزدان آثارباستانی و عتیقه جات، حفظ نمایند. سال گذشته قبل از آن که بازسازی آبدات تاریخی شهرآغاز گردد، ناگهان اسناد و نقشه های توسعه شهرغزنی به سرقت رفت و از آن تاریخ به بعد غارت گران آثار باستانی و جویندگان گنج، کمر به غارت میراث بزرگ فرهنگی و تاریخی کشورما بسته اند.

کارشناسان آبدات تاریخی هنگام بازدید از این آبدات می گویند، در حال حاضر بیشتر محلات و آثارتاریخی ارزشمند غزنی در حال نابودی است. بالا حصار سلطان محمود، مناره های دوره غزنویان، باغ فیروزی، زیارت خواجه بلغار و چندین محل تاریخی دیگر در غزنی در حال فروریختن است. چهره شهر غزنی همچنان به حال سابق خود است و بیشتر خیابان‌های داخل شهر نیز غیرمعیاری است. مقامات محلی در غزنی تایید می کنند که بیشتر محلات تاریخی غزنی به صورت خودسرانه کاوش می شود و در منطقه روضه سلطان ساکنان محلی محلات تاریخی را غصب کرده اند و هنوز هیچ اقدامی در راستای جلوگیری از این گونه کاوش ها و غصب محلات تاریخی صورت نگرفته است. مشکلات ناامنی در سالهای گذشته در غزنی به کارهای فرهنگی مجال چندانی نداده است و این مساله دغدغه اصلی فرهنگیان غزنی است. در شرایط کنونی گسست قابل ملاحظه فرهنگی میان گذشته و حال غزنی ایجاد شده و به نظر می رسد گذشته تاریخی غزنی کم کم به فراموشی سپرده می شود.

غزنی در قدیم مرکز زابلستان و شهری بزرگ و یکی از ولایت های وسیع در خراسان بود و از جملهٔ آبادترین و زیباترین شهرهای آسیا به حساب می‌آمد. این شهر هزار باب مدرسه داشت و مرکز تجمع دانشمندان بسیاری مانند ابوریحان بیرونی، فردوسی، ابوالفضل بیهقی، عبدالحی گردیزی، سنایی، مسعود سعد سلمان، عنصری و فرخی سیستانی بود. غزنین پایتخت سلطنت غزنویان در سالهای (۱۱۸۷-۹۷۵ میلادی) بود و سلطان محمود غزنوی سالها در آبادی و وسعت آن کوشید.

آن عصر و عنايت وي به گسترش ادب و فرهنگ، باعث شد كه فرزانگان وگهر پروران بيشماري از گوشه گوشهء دنيا، به غزني رو بياورند و در حوزهء عشق و عرفان شعر و ادب محمود، پايبند زلف اياز گردند و در اين شهر و ديار ماندگار شوند.

اما آیا اکنون شهر غزنی همان پسمنظر سترگ تاریخی خود را دارد؟ امروز شهر غزنی به عجوزه ای می ماند که سرمایه و ثروت بزرگ دارد که فرزندان ناخلفش او را رها کرده و به غارت باقی مانده ثروتش مشغول اند، بی آن که بدانند چنین سرمایه عظیم و گرانبهایی از کجا و چگونه بدست آمده است.