گپی در باره ی واژه ی "خانقاه"

واژه ی "خانقاه" در زبانِ عربی، در واقع همان واژه ی "خانگاه" در زبان پارسی است که در زبانِ تازی (عربی) مُعَرّب شده و در زبانِ ما (زبان پارسی) به صورت "خانقاه"در آمده است.

از سویِ دیگر، ایجادِ مکانی به نامِ "خانقاه" (خانگاه در زبان فارسی) از ابتکارات متصوفه ی خراسان و صوفیانِ پارسی زبان است؛ زیرا مراسم و آیین خانقاه داری را از مانویان گرفته اند و نه از متصوفان عراق و عرب (چون اصلن فرهنگِ خانقاه و خانقاه داشتن نزد صوفیان عراق و عرب و نیز در آیین های عرفانی یهود، مسیحیان و یونانیان وجود نداشته است.)

زنده یاد استاد" سعید نفیسی" در مورد پیشینه ی تأریخی و نیز برگرفته شدن واژه ی "خانگاه" (خانقاه) می نویسد: "چنان می نماید که کلمۀ خانقاه را در این مورد برای جایگاهی که پیروان طریقه ای در آن گرد آیند و در آنجا منزل کنند و به عبادت و ریاضت بپردازند، مانویان وضع کرده باشند و تا دورۀ اسلامی مانویان ایران به این جایگاه دینی خود خانقاه می گفته اند؛ چنانکه مؤلف حدود العالم من المشرق الی المغرب که کتاب خود را در سال ۳۷۲ هجری تألیف کرده است، در باره شهرسمرقند می گوید:"اندروی خانقاه مانویانست و ایشان را نغوشاک (۱) خوانند" (سعید نفیسی، سرچشمۀ تصوف در ایران،صـ ۱۰۴)

با توجه به آنچه گفته شد، جمع بستن واژۀ "خانقاه" (خانگاه) به صورت "خوانق" که جمع جعلی است، در زبانِ پارسی نا به هنجار است.

به جایِ "خوانق" بهتر در پارسی گفته شود :"خانقاه ها".

۱. نغوشاک در زبانِ دری به معنای "نیوشنده" (شنونده) است که اصل این واژه در زبانِ پهلوی " نیگوشک" بوده است. (سعید نفیسی، سرچشمۀ تصوف در ایران، چاپِ نهم، انتشاراتِ فروغی، ۱۳۷۷، صـ ۸۶- ۸۷.)