اسناد جنایت، مزدوری و خاک فروشی امیر عبدالرحمن در آئینه تاریخ

2 - امیر عبدالرحمن و مزدوری به بیگانگان :

اسناد و شواهد تاریخی زیادی موجود است که نشان میدهد امیر عبدالرحمن خان برای رسیدن به قدرت و حفظ و بقای سلطنتش، نه تنها طوق سرسپردگی به انگلیس ها که حتی به روس ها را نیز بر گردن افگنده بود . به همین خاطر زمانی که امیر عبدالرحمن در خاک روسیه بود، نهایت سپاس و شکرگذاری اش را به روس ها چنین ابراز داشته است : " "یازده سال در این شهر(سمرقند)که مال روسها بود به سر بردم و اغلب اوقات خودرا به سواری و شکار می گذرانیدم…اگر بین مامورین روس مذاکره پول می آمد می گفتم وجهی که شما به جهت مخارج به من میدهید بیشتر از آنست که من استحقاق داشته باشم.از خداوند مسئلت می شود که دولت شمارا به عوض این مهربانی که نسبت به من مینماید پایدار داشته باشد."(21)

تمام اسناد های تاریخی، این واقعیت را به ما می نمایاند که امیر عبدالرحمن خان بر اساس توافق دوجانبه روس و انگلیس بر اریکه سلطنت تکیه زده است . تا بتواند موقعیت افغانستان را بعنوان یک کشور حایل بین انگلیس و روس حفظ کند . لودویک آدامک افغان شناس امریکایی درین زمینه چنین گفته است : " امیر عبدالرحمن با تصویب و تصدیق برتانیه و روسیه برمسند زمامداری نشست."(22) پروفیسور داکتر الکساندر کنیازیف نیز حاکمیت عبدالرحمن و محدوده جغرافیایی افغانستان کنونی را نتیجه سازش دو قدرت مهم آن زمان، روسیه و انگلیس قلمداد کرده است : "در آن برهه از تاریخ، افغانستان چونان کشور حایلی بود که گستره های زیر کنترل از سوی امپراتوری های روسیه و بریتانیا را از هم جدا می کرد. موقعیت حایل افغانستان در سرانجام از پیش تعیین گردیده بود که ناشی از سازش منافع میان سان پتربورگ و لندن در منطقه آسیای میانه بود. این کمپرومایس با سازشنامه های سال های 1873 و 1887 روس و انگلیس از پشتوانه های حقوقی برخوردار گردید. در واقع، بر پایه این سازشنامه ها، مرزهای شمالی و شمال باختری افغانستان با سرزمین های زیر کنترل روسیه در آسیای میانه، تثبیت گردید. در حالی که خط دیورند مرزهای جنوبی و جنوب خاوری کشور را از گستره هند بریتانیایی، جدا می کرد."(23) پوهندوی سیف الرحمن سیف، استاد سابق دانشگاه کابل نیز معتقد است که : "امیر(عبدالرحمن خان) تا حد زیاد محصول دو امپراطوری رقیب بود . وی تعلیم و تجارب سیاسی اش را درجریان تبعید دوازده ساله در ترکستان روسی حاصل نمود . ایشان با تائید هردو کشور با قدرت وقت (روسیه تزاری و انگلستان) بر تخت نشست."(24)

اما در ارتباط مزدوری امیرعبدالرحمن به انگلیس ها، مدارک تاریخی فراوانی موجود است . حتی خود عبدالرحمن خان شخصا در کتاب تاج التواریخش بر این مزدوری اش چنین اعتراف کرده است : "گریفن صاحب مجدداً کاغذی به من نوشته سعی نموده مرا وادارد به کابل رفته عنان سلطنت افغانستان به دست بگیرم در ماه جمادی الثانی سال ۱۲۹۷ ه ق جواب مراسله او را به قرار ذیل نوشتم: دوست عزیز، من از دولت انگلیس امید زیاد داشته و دارم و دوستی شما تصدیق صحبت و اندازه خیالات مرا می نماید… دولت انگلیس توقع دارند کدام دشمن ایشان را دفع نمایم. دولت انگلیس چگونه منافع را وعده میدهد …در عوض چگونه خدمات را توقع دارند."(25)

سند دیگری از مزدوری امیر عبدالرحمن در پیشگاه انگلیس:"در عهد نامه ی که با دولت انگلیس دارم، شرط شده است که با هیچ دولت خارجه غیر از خود انگلستان و هندوستان، روابط دوستانه نداشته باشم."(26) در جای دیگری همین کتاب باز هم چنین صادقانه اعتراف به مزدوری و دست نشاندگی خویش کرده است : "از تصور این امر مکدر بودم که دولت افغانستان تا یک درجه تحت امر هر فرمانفرمائی که به هندوستان مقرر میشود، می باشد و من که امیر افغانستانم، آلت و بازیچه هستم که فرمانفرما(انگلیس ها) به هر شکلی خواسته باشد، آنرا بگرداند."(27) اما ناگفته نماند که امیر عبدالرحمن زیاد از مزدوری به انگلیس ها مکدر نبوده و جالب اینجاست که او، ادامه مزدوری به انگلیس ها را حتی به اخلافش نیز به عنوان یک دستورالعمل اجرایی چنین توصیه کرده است : "نصیحت من به پسر ها و اخلاف خودم اینست که روابط دوستی را با ملت انگلیس به هر زودی و به هر گرمی که انها را مجال بدست آید مستحکم نمائید، اگر دولت انگلیس خواهش های پسر ها و اخلاف من را نپذیرند، آنها هم نباید شکایت نمایند و الا هرچه که حالا هم در دست آنها می باشد از دست شان خواهد رفت."(28) به همین دلیل امیر عبدالرحمن از معاشرت پسرانش با مامورین انگلیس آنهم در منازل شخصی شان، ذوق زده شده و میگوید : "پسرهایم حبیب الله خان و نصرالله خان، مستر «کرزن» را به منازل خود دعوت نموده و مجالس آنها بسیار خوش گذشت . از ملاقات معزی الیه(مسترکرزن) این قدر مسرور شدم که میل و خواهش من بیشتر شد در اینکه خودم و پسرهایم و مامورین من و سایربزرگان، مامورین انگلیس را اکثر اوقات که ممکن باشد ملاقات نمائیم."(29)

مرحوم غبار نیز مدرک جاسوسی امیر عبدالرحمن به انگلیس ها را در کتاب افغانستان در مسیر تاریخ چنین آورده است : "مستوفی حيبب الله خان كه نزد انگليس بندی بود به غلام حيدرخان سپهسالار در بلخ و همچنان برای ملامشك عالم و جنرال جان محمد خان، در غزنی مخفيانه نوشته بود که عبدالرحمن خان با انگليس ها سازش دارد قابل اعتماد نيست بايد جلو او گرفته شود . اما جاسوسان انگليس بامصر ف 20000 بيست هزار كلدار نامه مستوفی را در غزنی بدست آورده بود كه به دو نفر مطلوبش نرسيد، اما نامه كه به بلخ فرستاده شده بود بدست غلام حيدرخان سپهسالار رسيده بود، اما مردم شمال بی خبر از وابستگی عبدالرحمن خان به انگليس بنام رهبر مبارزه و جهاد كمر به حمايت از وی بسته بودند كه از همين سبب غلام حيدرخان سپهسالار، كاری بر ضد عبدالرحمن خان نتوانست بکند و بسوی بخارا متواری گشت."(30)

به همین لحاظ، زمانی که امیر عبدالرحمن بر اریکه قدرت تکیه زد، طبق قولی که به باداران انگلیسی اش داده بود، دمار از روزگار سران مجاهد و غازیان بنام مقاومت ضدانگلیس، برآورد : "همینکه عبدالرحمن خان پادشاه شد تمام رهبران ملی به استثنای سردار ایوب خان فاتح جنگ میوند به او اظهار اطاعت کردند اما پس از آنکه روش تمایل و سازش او را با انگلیس دیدند همگی به ایوب خان متمایل گردیدند . امیر هم به این واقعیت پی برد و قبل از دعوای تاج و تخت با ایوب خان، بجان رهبران ملی افتاد او جنرال محمد جانخان و عصمت الله خان را محبوس و سپس با 200 سوار بشهر مزار تبعید و همه را اعدام کرد محمد افضل خان و موسی خان صافی سنگسار شد . میربچه خان کوهدامنی فرار کرد و سایر پهلوانان جهاد کوهدامن و کوهستان ( کانون انقلاب ملی در جنگ های ضد انگلیس ) مانند جلندر خان و غلام محمد خان تتمدرهیی , میر درویش خان بابه قچقاری و دیگران, به هندوستان فرار کردند.ملا مشک عالم لقب " موش عالم" را از جانب امیر کمائی و سپس با تمام خانواده و قومش تاراج و بقتل رسید." (31)
بعد ازینکه انگليس ها در مقابل دفاع جانانه مردم افغانستان، تاب مقاومت را از دست داده و در جنگ میوند، شکست سختی را از غازیان افغانستانی متحمل گردیده بودند، بناء متشبث به ترفند و حیله مکارانه ای شدند . آنان، این بار جاسوسه مشهور خویش (شاه بوبو خواهر عبدالرحمن) را به کارگماشته و از طریق «شاه بوبو» به برادرش پیام فرستاد که انگلیس ها منتظر آمدن او هستند و از حاکمیتش حمایت می کند . "بعد از شکست نيروهاي انگليسي در جنگ ميوند که شکست دور از انتظار براي آنها محسوب مي شد و از لحاظ نظامي به کلي شکست خوردند. از طريق خواهر عبدالرحمن (شاه بوبو) به رايزني پرداختند و اين بار جنگ را به پشت ميزهاي مذاکره بردند . انگليسيها که در عرصه نظامي شکست سختي خورده بودند اين بار شانس سلطه خود را در عرصه ديپلماسي دنبال کردند."(32) آقاي عبدالحی حبيبي نیز در این زمینه چنین نوشته است : "سياسيون لندن و دهلي ديدند که ملت آزادي خواه افغانستان را نمي توان به استعمال قشون و سلاح مغلوب ساخت بنابراين در مقابل رجال و علماي وطن خواه و غازيان ملي و شهزادگان محبوبي که به قيادت ملت در طول جنگ دوم پرداخته بودند، عناصر مرتجع و ملت کشي را در افغانستان تقويت کردند و پادشاهي را به شاهزاده آهنين و قهاري چون عبدالرحمن سپردند و وي را که براي سرکوبي و قهر ملت افغان عنصري قوي پنجه شمرده مي شد به پول و سلاح و تمام وسايل مادي و معنوي پروراندند."(33)

امیرعبدالرحمن بعد از اینکه از طریق خواهرش پیام انگلیس ها را دریافت کرد، برای رسیدن به مقصدش، برای اینکه روس ها را گمراه کند، نامه ای گمراه کننده ای به انگلیس ها نوشت : "من به رخصت و اجازه جنرال كافمن حكمران تاشكينت عازم اين ديار شدم قصد دارم باكمك ملت با خصم مصاف كنم." درواقع امیر عبدالرحمن با این نامه اش هم روس ها و هم غازیان افغانستانی را فریب داده و با این ترفند، اربابان انگلیسی اش را دوباره بر شاهرگ کشور مسلط کرد . زمانی که عبدالرحمن پای به خاک افغانستان گذاشت، چون ظاهرا ادعای مصاف با خصم (انگلیس ها) را داشت، بناء از طرف مردم مسلمان و غازیان این کشور به گرمی استقبال گردیده و در راس مقامت ضدانگلیسی قرار گرفت . عبدالرحمن خان در ظاهر، نقاب مجاهدت بر علیه انگلیس ها را به چهره زده و با این ترفند توانست خود را در صف مجاهدین جازند . تمام سران و غازیان جهاد که شناختی از چهره اصلی و مزدور منشانه عبدالرحمن خان نداشتند، با تمام امکانات مادی و معنوی، از این جاسوس انگلیس حمایت کردند .

خود امیر عبدالرحمن به این واقعیت که او یک مزدور و جاسوس انگلیس بوده و صرف برای فریب مجاهدین و مردم افغانستان نقاب ضد انگلیسی را بر چهره کریه خود زده است، اعتراف کرده است . هاپ كيرك نويسنده بازی بزرگ نیز در این زمینه چنین نگاشته است: "عبدالرحمن خان پس از به قدرت رسيدنش نوشت من قادر نبودم دوستی خود را با انگليس ها علنی بكنم زيرا مردم من جاهل و متعصب هستند . اگر تمايل خود را به بريتانيا نشان ميدادم مردم مرا فرنگی ميگفت."(34)

مرحوم میرغلام محمدغبار نویسنده افغانستان در مسیر تاریخ نیز به این مسئله پرداخته است : "زمزمه مبارزه و جهاد عليه انگليس در ماه مارچ آغاز گرديده بود، عبدالرحمن خان كه از قلمرو روسيه از راه تخارستان به افغانستان برگشته بود مردم فكر مينمودند كه او عليه انگليس ها جنگ خواهد كرد . از راز پشت پرده مطلع نبودند . سردار محمدايوب خان از هرات به عبدالرحمن خان خط نوشته بود . ما از هرات به قندهار حمله ميكنيم و تو با جلب همكاری مردم شمال، به كابل حمله کن . اما عبدالرحمن خان با ضایع كردن وقت كه هر لحظه به نفع انگليس تمام میگرديد در جواب ايوب خان نوشته بود، دشمنی با انگليس به نفع افغانستان نیست . چنانچه امير شير علی خان بر ضد انگليس قرار گرفت از بين رفت ما و شما بايد راه آشتی با انگليس را در پيش بگيريم."

امیر عبدالرحمن خان، این جاسوس کهنه کار اجانب، توانست از اعتماد غازیان و مجاهدین افغانستانی سوء استفاده کرده و غازیان پیروز را با انگلیس های شکست خورده به سر میز مذاکره بکشاند . "مبارزین كه از وابستگی عبدالرحمن خان و نوكربودن آن به انگليس مطلع نبودند آماده حمله بالای قرارگاه انگليس ها در پروان بودند كه در اين وقت ممكن بود به اشاره عبدالرحمن خان که انگليس اوضاع را دقيقاً زيرنظر هم داشت طی نامه يی امارت افغانستان را به وی تبريك گفت و برايش آرزوی موفقيت نمود ۰ عبدالرحمن خان پس از وصول نامه انگليس دريك صحنه سازی دراماتيك به افراد مسلح و غيرمسلح پنجشیر، پروان، کاپیسا كه در اطرافش صف بسته بودند طی بيانيه يی گفت . اكنون كه انگليس ها تاب مقابله بامبارزین استقلال طلب و آزادیخواه را در خود نديده بر تصميم شما كه مرا بحيث امير افغانستان قبول نموديد صحه گذاشته و حتی نامه تبریکی بما و شما فرستاده است و مرا به صفت امير افغانستان به رسميت شناخته اند اکنون جايی برای مقابله با انگليس ها نمي ماند."(35)

آقای سليمان راوش نیز در این زمینه چنین نوشته است : "امير عبدالرحمن خان که سه صد هزار سپاهی داوطلب ملی در معيت خود داشت، بدون جنگ، قشون محصور و هراسان و گريزان انگليس را از شمشير ملت نجات داد."(36) در اینجا بود که انگلیس ها به کمک جاسوس دوجانبه اش (امیرعیدالرحمن) که حالا در راس مجاهدین قراگرفته بود در زیر پوشش مذاکرات سياسي، شرايطي ننگین خویش را بر مجاهدین افغانستانی چنین تحمیل کردند :

"1- پادشاه افغانستان به استثناي دولت انگليس ديگر با هيچ حکومتي خارجي ديگر نمي تواند روابط سیاسي داشته باشد.

2- تمام قندهار زير فرمان فرمانرواي ديگري خواهد بود.

3- علاقه هاي پيشين و سبين تحت تصرف حکومت انگليس باقي خواهد ماند.

4- فيصله اي که با امير محمد يعقوب خان در باره سرحدات شرقي افغانستان به عمل آمده بود به اعتبار خود باقي خواهد ماند.

5- قشون انگليسي را از کابل وجلال آباد وقندهارسلامت تا سرحدات موجود انگليس برساند ودر عوض اين شرايط انگليس سلطنت امير عبدالرحمن خان را در بقيه افغانستان به شمول هرات ((به رسميت ))مي شناسد."(37)
بعد ازینکه انگلیس ها توانست به کمک مزدور ش امیرعبدالرحمن، نه تنها سربازان مهاجمش را از دم تیغ برهاند، بلکه شرایط دلخواه خویش را نیز بر مردم افغانستان تحمیل کرده و با نصب مزدور معلوم الحالی چون عبدالرحمن خان، با خیال راحت نیروهایش را ظاهرا از افغانستان خارج کرد . "بريتانيا اداره كابل را به امير عبدالرحمن خان سپرد قوای خود را از كابل بيرون برد."(38) انگلیس ها با این پیروزی سیاسی، درواقع حاکم اصلی افغانستان محسوب می شدند و عبدالرحمن یک عامل اجرایی خواسته های استعماری انگلیش بیش نبود .

امیر عبدالرحمن خان، بعدا برای استقرار تاج و تخت خود به ادامه مزدوری و جاسوسی به انگلیس ها پرداخته و در سال 1885 میلادی در راولپندی با «لارد دوفرین» حاکم انگلیسی هند، معاهده ی ننگینی را به امضا رسانده و تمام شرایط و پیشنهادات انگلیسی ها را، ذلیلانه پذیرفت . در نامهء ليپل گريفين Lepel Griffin کارمند بزرگ سياسی برتانيه به امير عبدالرحمن خان، چنين می خوانيم: "... حضرت والای شما، روابط خارجی با هيچ قوای خارجی به استثنای برتانيه داشته نمی باشد. اگر کدام قوای خارجی سعی نمايد در امور افغانستان مداخله کند، درآنصورت حکومت برتانيه آماده خواهد بود دست کمک به سوی شما دراز کند... آنهم به شرطی که حضرت والا، بدون فروگذاشت، توصيهء حکومت برتانيه را در موضوع روابط خارجی خويش دنبال نمايد."(39)

امیرعبدالرحمن خان در بدل این وابستگی و مزدوری به انگلیس ها، از "وایسرای هند تعداد 55000 تفنگ و جهبه خانه صدها عراده توپ و مبلغ پنج لک (پنجصدهزارروپيه) پول نقد و در هرسال 18 هزار پوند به دست آورد." در نتیجه، او با این امکانات تسلیحاتی و مالی و قسما پشتیبانی سیاسی و اطلاعاتی دولت انگلیس بود که توانست در ظرف ده سال تمام مخالفینش را با کشتار و نسل کشی و زندان و شکنجه و تبعید، از بین برده و لقب «امیرآهنین» را دریافت کند .

ادامه دارد

پی نوشت ها :
21 - امیر عبدالرحمن - تاج التواریخ - صص ۱۵۷-۱۵۸
22 - لودویک آدامک، تاریخ روابط افغانستان از زمان امیر عبدالرحمن تا استقلال، ترجمه علی محمد زهما ص 19
23 - راز های سر به مهر تاریخ دیپلماسی افغانستان - مقاله افغانستان معاصر: چگونگی پدید آیی - پروفیسور داکتر الکساندر کنیازیف - گزارنده به دری : عزیز آریانفر
24 - اثرات ناگوار «بازی بزرگ» (Great Game) برتعین سرحدات یا حدود جغرافیـــــایی افغانستان معاصر - پوهندوی سیف الرحمن سیف، استاد سابق پوهنتون کابل
http://www.kabulnath.de/Salae_...
25 - امیر عبدالرحمن - تاج التواریخ - ص ۱۹۹
- امیر عبدالرحمن، تاج التواریخ، ص 504
27- امیر عبدالرحمن ، تاج التواریخ ص403
28 - امیر عبدالرحمن ، تاج التواریخ ص507
29 - امیر عبدالرحمن - تاج التواریخ - ص 102 - نسخه الکترونیکی
30 - غبار، میر غلام محمد - افغانستان در مسیر تاریخ - ص633
31 - غبار، میر غلام محمد - افغانستان در مسیر تاریخ - ج-1 ص658
32 - فرهنگ، مير محمد صديق، افغانستان در پنج قرن اخير ص 420. انتشارات عرفاني، تهران 1385
33 - عبدالحی حبیبی - تاريخچه بيداري سياسي در افغانستان - به نقل از پشينه و زمينه جنبش اصلاحي در افغانستان - ص 110
34 - هاپکرک، پیتر؛ بازی بزرگ؛ ص359 ترجمه رضا کامشاد؛ تهران: انتشارات نیلوفر، 1379
35 - انجنیر عبدالقدیر (صوفی زاده-درخیل) - شناختن سرحد دیورند و رفع بحران در نظام های استبدادی و دیموکراسی افغانستان - http://www.ariaye.com/dari3/si...
36 - http://www.koofi.net/index.php?id=3358
37 - غبار، غلام محمد- افغانستان در مسير تاريخ - ص 1022 عين الوقايع ص 138
38 - هاپکرک، پیتر؛ بازی بزرگ؛ ص359 ترجمه رضا کامشاد؛ تهران: انتشارات نیلوفر، 1379.
39 - آدمک، لودويگ؛ تاريخ روابط سياسی افغانستان از زمان امير عبدالرحمن خان تا استقلال، ترجمهء علی محمد زهما، ص ص ۲۱–۲۲. ، کابل ۱۳۴۹