تمدن گمشده ساکاها

شناوران سطوح مرتفع

ساکاها گروه های نیمه وحشی و خانه به دوش با قبایل متعدد که از آسیای میانه سر برافراشتند و نقش مهمی را در دنیای قدیم از قرن هفتم تا یکم قبل از میلاد بازی کردند. دانشمندان یونان آنها را از کهن ترین نژاد جهان دانسته اند. یکی از اولین اقوامی بودند که مهارت شگفت انگیزی در اسب رانی، اهلی نمودن اسب های وحشی آسیای میانه و بکار بردن ارابه های جنگی داشتند. همچنان میگویند که آنها حشیش استعمال میکردند و استعمال آن را به همان سرعتی که ارابه های جنگی شان سراسر آسیای مرکزی و اروپای شرقی را درنوردید در این مناطق پخش کردند. آنها از ترکستان چین و آسیای میانه تا روسیه و مدیترانه و اروپا منتشر بودند.

جامعه و لباس

ساکاها که یونانیان آنها را سیتی ها گویند و منابع پارسی ( تاریخ نگاران داریوش بزرگ) از آنها به نام ساکا یا سَکهَ یاد کرده اند از نژاد های آریایی اند. تمام ساکاها چه آنهای که در آسیای مرکزی موقعیت داشتند و چه آنهای که در آسیای غربی و اروپا پخش بودند زبان مشترک داشتند.
مسیر های که مناطق گسترده آنها را از آسیا مرکزی تا اروپا وصل میکرد و در آن مشغول غارت اقوام دیگر بودند توسط خودشان خوب نگهداری میشد. ازاین مناطق بعد ها به قصد تجارت بین خودشان استفاده میکردند.

گرچه ساکاها بدوی و خانه بدوش بودند ولی یک نظام سلطنتی پدرسالاری را تشکیل داده بودند. شخص که حیثیت پادشاه را داشت از حمایت و تکریم دیگر سرداران قبایل شان برخوردار بود. این رهبر گروهی اشرافیان از خانواده های بزرگ در اطرافش داشت که به حیث درباریانش وظایفی را انجام میدادند. سلطنت موروثی بود و بعد از مرگ پادشاه به فرزندش منتقل میشد.

ساکاها زبان نوشتاری نداشتند.چیزی که از آنها بجامانده است هنرهای دستی و رسامی های که روی لوحه ها و سنگ ها حک شده اند که از مقابر یخ بسته آنها از روسیه و قزاقستان و سطوح یوروشیا بدست آمده اند.
این اشیای گرانبها نیز شامل اسلحه، جواهر، لباس و غیره بودند که به قصد خدمت به پادشاهانشان بعد از مرگ با اجسادشان دفن شده بودند. این اشیا را میتوان در موزه های روسیه دید که بعد از توقف طولانی شان در مقابر یخ بسته، به صورت علمی نگهداری میشوند.

دانشنامه ی بریتانیکا البسه ساکاها را چنین توضیح میدهد:

بسیاری از ساکاهای سلطنتی کلاه خود های برنزی و زره های جلیقه ی به سبک یونانیان که با نمد سرخ آستر دوزی شده بودند میپوشیدند. سپر های شان عموما ً مدوربود و از چرم، چوب و آهن ساخته میشد که با زیور طلایی مزین و رویش نقش حیوانی حک شده بود ولی سایر افراد این قبایل سپر های مربع و مستطیل شکلی داشتند. همه ی آنها کمان های منحنی دولا استعمال میکردند که بنا بر عقیده ی تاریخ نگاران رمز پیروزیشان در همین امر نهفته است. از شانه چپ اسب تیراندازی میکردند. سرتیر هاشان بر خلاف تیر های معمولی دارای سه شاخچه و یا چنگک بود که به طرف عقب منحنی شده بود( وقتی به جسم فرو میرفت بیرون درآوردنش محال بود) تیر ها را در ترکش قرار میدادند که از کمربند به طرف چپ آویخته بود. شمشیر هایشان از نوع شمشیر های پارسی بود. که ا شکال پیچیده ی شبیه ی قلب و گاهی با تیر های عرضی مستطیل شکلی مزین شده بود. غلاف ها اکثر از پوشه های چرمی طلا کاری شده با نقش های برجسته و با عاج فیل و جواهر گرانبها مرصع میشد. خنجر هایشان اشکال و اندازه های مختلف داشت. بعضی به سبک چینی منحنی شده بود. این خنجر ها با تسمه های چرمین به پای چپ بسته میشد.
بعضی آنها نیزه های بلند را حمل میکردند که بجای سرنیزه اشکالی از ددان و درنده گان واقعی و تخیلی را داشت که از برنز ساخته بودند. به اسب هایشان برگستوان های می پوشاندند که بسیار آراسته و زیبا بود.

بعد ها اقوام مغلوب نیز این رسم را اختیار کردند. ساکاها جسم های خود را با اشکال حیوانات درنده ی واقعی و تخیلی خالکوبی میکردند و بعضا ً اشکالی را خالکوبی میکردند که حاکی از عقاید مذهبی و اساطیری شان بود.
پیروزی های شگفت انگیز ساکاها شهرت قابل ملاحظه ی را نصیب شان نمود. آنها به ادامه ی فتوحاتشان قلمرو پارس غربی را تحت سلطه شان درآوردند و همچنان مرقوم تاریخ است که آنها در 625 قبل از میلاد به سلطنت سوریه و یهود تاختند و حتی به سرحدات مصررسیدند که فرعون مصر بعد از تادیه باج و خراج انگفت و امضای معاهده صلح شرشان را از آن دیار برطرف کرد.

تاریخ نگاران یونانی مینویسند که زنان ساکایی در مهارت های جنگی و رشادت ها دست کمی از مردانشان نداشتند آنها در همه جنگ ها شرکت میکردند. جسم هایشان را همانند مردان ساکایی خالکوبی میکردند و سینه راستشان را میبریدند تا در تیر اندازی و شمیشر زنی مزاحمت نکند. معروف است که زن های ساکایی قبل از ازدواج مجبور بودند سه تن از دشمنانشان را در جنگ بکشند.

متن انگلیسی : کریس بینت

برگردانی به فارسی : حامد باختری

منبع : تمدن های گمشده