دونرها بوی فساد میدهند!

وقت آنست که موسسات غیرحکومتی ،انجوها ونهادهای جامعه مدنی افغانستان بایک صدافریادبرآرند که چه شد عاقبت آنهمه افسانه سرایی هایی که هدف آن ظرفیت سازی وتوانمند سازی نهاد های جامعه مدنی افغانستان خوانده میشد ووقت آنست ،که یاهوگویان برنیات برگشتگان نیمه را ه که سخت ازجوانمردی درتعهد تهی شده اند بتازیم وسروصورت شان را باسیلی ومشت ولگدنقد بنوازیم . دیریست که آن افسانه سرایی ها چندان به گوش نمیرسدودیریست که افسانه سرایان هم چیزی ازین دست نشخوارنمی کنندوگویی که قصه های هزارویکرنگ شان رنگ باخته وحدیث دیگری برلب دارند وهوای دیگری برسر.نمیدانم چراآدمیزاداینقدرمیتواند بخوداجازه دهدکه درقعرمتعفن ترین گنداب حرص ،افزون خواهی وخودخواهی سقوط نمایدوچند فرسنگ راه وفاصله ازانسانیت دورشودوهمنوع خودرا بدرد؟ هاراستی! یادم آمد،ببخشیدهمنوعدری ،که آنرا میتوان درمیان آنسان ها آدمدری خواند سراسرتاریخ بشررا پرکرده است . یکمقدارشکایت خودرا پس میگیرم ،تادرحق خودمان بی انصافی نشده باشد.

اینبارشکایت ازنوعی آدمدری ،انسانخوری وهمنوعکشی است؛البته درهمدستی میان دونرها یعنی تمویل کنندگان خارجی پروژه های انکشافی وآدم های داخلی خودمان که تازه هم نیست ؛ولی ازحدتحمل گذشته ودرکمال رسوایی قرارگرفته است . چندسال قبل موعظه میشدکه یکی ازاهداف توزیع پروژه ها برای موسسات غیرحکومتی افغانی ونهادها ی جامعه مدنی محلی افغانی اینست که این موسسات ونهادها به درجات بالاترتوانمندی وظرفیت برسندوبتوانند جای موسسات بین المللی را درتطبیق پروژه های بزرگ بگیرند،درین راستااندک پروژه های هم توزیع شدوکارهایی هم صورت گرفت ،که هیچگاهی نیازپروسه توانمندسازی جامعه مدنی وموسسات غیرحکومتی افغانی را مرفوع کرده نمی توانست ؛ولی امروز ه فساد خانه براندازچنان چنبره برکارتوزیع پروژه ها چیره ساخته است ،که دیگر اصلاًنمی شود نامی ازظرفیت ساز ی نهاد های جامعه مدنی وشفافیت درتوزیع پروژه هارا برزبان راند وفقط میبایدبرفاتحه جامعه مدنی افغانستان نشست وسوگواری نمودوبس.حالاتوزیع کنندگان پروژه ها که اکثراً یاخوددونرهای مستقیم اند ویااینکه پروژه های خودرا ازطریق موسسات همدل وهمدست شان برای موسسات غیرحکومتی ونهاد های جامعه مدنی میسپارند نمی خواهند ازکاروان شتابنده فسا داداری موجودکه محموله های زوال ونابودی جامعه مدنی نوپای افغانستان را به گورستان خاموشی وفراموشی میبرد عقب بمانند ؛بلکه میخواهند سطح فساد درموسسات غیرحکومتی را که ازدیدآنها به ناحق باسطح فساد دردولت تفاوت دارد برابرومساوی سازند. دراین نوع فساد وزمینه سازی آن، آدم های داخلی (افغانی )که درموسسات دونرشانس خدمت یافته اند یدطولادارند وچیزی هم به کیسه های شان میریزد؛ولی موسسات وکارمندان خارجی آن نقش کلیدی را دراعمال این گونه فساددارندچون پول دراختارآنها قرارداردوصلاحیت توزیع پروژه ها هم نزدآنهاست . لازم است که سرکندوی این نوع فساد را طوری بازکنیم که همه بدانندوببینندکه درین کندوچه است وموش های موزی وحریص چگونه مشغول نقب زنی دراین انباراند.تمویل کنندگان پروژه های مختلف ،دونرها وتوزیع کنندگان پروژه ها حالادیگرپروژه ها را به اصطلاح خودشان مفت به کسی نمی دهند ،بلکه به کسانی میدهند ،که باآنها معامله کند،کناربیایدودربرابردریافت پروژه فیصدی موردنظردونررا نظربه بودجه عمومی پروژه برای دونر "رها" کند.این فیصدی گاهگاهی تا15فیصدوبالاترازآن هم میرسد. حال ببینیم که این وضعیت چه عواقبی را درقبال داردوبالای موثریت پروژه هاچه تاثیری بجامیگذارد،که من این عواقب ناگواررا قرارزیربرمیشمارم :

1- دونرفاسدوغیرشفاف تطبیق کننده فاسد وغیرشفاف میخواهد؛تابااویکجاانتحاروجدان نمایدوازپول پروژه هردوبدزدندوپروژه کیفیت لازم رانداشته باشند.

2- درچنین حالت فسادترویج میگرددوتعمیم می یابدودونرها بااین کارشان عزت نفس موسسات غیرحکومتی ونهادهای جامعه مدنی را ازبین میبرند ،چون امکان داردکه موسسات غیرحکومتی ونهادهای جامعه مدنی افغانی بنابرمجبوریت هایی حاضرشوند؛تابادونرها معامله کننددرغیرآن نمی توانند پروژه وکاردریافت نمایند.

3- بابرداشت یک فیصدی قابل ملاحظه ازسرجمع بودجه براساس یک معامله سیاه میان دونروتطبیق کننده ،تاثیرات سوبرنتایج وپیامدهای پروژه وارد می آید،چون برای تکمیل مفیدیک پروژه همان مقدارپولی درنظرگرفته شده است که درپروپوزل ذکرمیباشد. حالااگراین فیصدی سیاه ازطرف دونروضع شودتطبیق کننده مجبوراست که معاشات کارمندان پروژه را کاهش بدهد،مواددست دوم وبی کیفیت برای پروژه خریداری کند،ازتطبیق برخی ازبخش های پروژه آنطوریکه بایدباشدصرف نظرکند،افرادغیرمسلکی وغیرشایسته را که به معاش اندک حاضربه کارمیشونددرپروژه استخدام نمایدوخلاصه به چندین صورت ازریش وبروت وبروگزبودجه بکاهد ویک چیزناقص ،تاتمام وناکام را بنام یک پروژه تطبیق نماید. تحلیل وارزیابی این حالت میرساند،که درانتخاب گردانندگان دفاترتمویل کننده پروژه ها،البته کارمندان خارجی آن یافسادبکاررفته است یااینکه آنها ازخربوزه های داخلی رنگ گرفته اند.حالت دیگرفساد دونرها یانوع دیگر فساددونرها بدترووحشت ناک ترازآنچه هست که فکرمیشود . مثلاًیک دونربایک مقدارپول بایک پلان ونقشه خاینانه واردافغانستان میشود ؛تاپروژه یی را تطبیق کند ؛اما هرگزاین دونربه کارعملی که نیازتطبیق پروژه است نمی پردازد ؛بلکه دست به جمع آوری اسناد،فوتوها ومدارکی جعلی میزندویک گزارش کاری ومالی جعلی درست میکند؛تانشان بدهد که پروژه تطبیق شده است واسنادومدارک لازم هم ازنحوه تطبیق پروژه وساحه موجوداست . درین حالات ممکن 5%پول پروژه صرف آمدورفت وتهیه اسنادجعلی گرددو95%پول دیگربه جیب دونرباقی میماند. یک واقعیت دیگراینست که کارمندان خارجی درکشورخودشان نمی توانندبادست آزادخیانت کنندوبه فساد بپردازند وشایدفضای بازوفسادگسترافغانستان زمینه را برای آنها طوری آماده کرده است که چیزی را که دروطن خودشان نمی توانندانجام بدهند درکشورما به راحتی انجام میدهند. این بسیارقابل پیشبینی است که ،وقتی یک فسادخواه خارجی بایک فسادپیشه داخلی دست به دست هم بدهدچه وضعیتی شکل خواهد گرفت . اکثراین دونرها چنان تردست وچالاک شده اند ،که مانند"مداری" های داخلی خودماازدهن ودامن اشخاص تخم مرغ بیرون میکنند .آنها ا زطریق رسانه ها ،ایمیل آدرس ها وغیره وسایل پروژه های خودرا اعلان میکنندوازموسسات ونهادهای جامعه مدنی پیشنهادپروژوی (پروپوزل) درخواست میکنند،آنگاه موسسات ونهادهای جامعه مدنی ذوق زده شده وبامشکلات زیادپروپوزل آماده میکنندوبه دونرمی رسانند،دونردرین حالت موسسه مورد علاقه وموردمعامله خودرا یاقبلاً انتخاب کرده است یادرهمین جریان انتخاب میکنندوبرای متباقی متقاضیان به بهانه های مختلف جواب ردمیدهدواکثراًزحمت جواب رددادن را هم برخودهموارنمیکند. بعضی اوقات طرح های پروپوزل خوب موسسات ونهادها را دونرها برای موسسات مورد معامله خودنقل میدهندوبه آنها میگویند،که ازین طرح درتهیه پروپوز ل استفاده کنند. من درین وضعیت ودرین فضای فسادآلودبه تمام نهادهای جامعه مدنی افغانستان ،موسسات غیرحکومتی ،انجوها ،اتحادیه ها ،شورا های محلی ،انجمن های آزادوسایرنهادهای دیگرکه باورمند به رشدجامعه مدنی درفضای سالم شفافیت باتمویل کننده ها هستندخاطرنشان میکنم که اگردربرابر این جریان مخرب وعقیم سازی جامعه مدنی افغانستان بیدارنباشیدویااینکه خدای ناخواسته بادونرها در معامله برویدبه یقین که خون جامعه مدنی نوپای کشوربه دستان شما ریخته خواهدشد. بیایید دربرابردونرهای فاسدخم نشویم وکنارنیاییم ؛تاآنها واداربه شفافیت گردند،بیاییدبی پروژه بودن را تحمل کنیم ولی لغزیدن درمنجلاب فسادرا نه ،بیاییدبه یک جامعه مدنی پویا وشفاف بیاندیشیم وهمواره درصددآن باشیم که جامعه مدنی را ازفساد وفسادپذیری دور نگهداریم .