زبان پشتو و فرصت های کاری از دست رفته برای جوانان تحصیل کرده غیر پشتون

من جوانان تحصیل کرده ی زیادی را می شناسم که با وجود داشتن شرایط لازم، در ابتدا به دلیل پشتون نبودن از کار در نهادهای دولتی و غیر دولتی و نیز سازمان های بین المللی محروم شده اند. کسانی که درخواست کار این جوانان تحصیل کرده را رد می کنند یک توجیه دارند و آن این که پشتو زبان ملی است و یکی از شرایط مهم بدست آوردن این شغل و وظیفه، دانستن این زبان می باشد. با این وجود سوی دیگر معادله رعایت نمی شود و آن اینکه درخواست کننده کار باید مسلط به زبان دری نیز باشد. تصمیم گیرندگان در مورد پذیرش کارمند بصورت معمول یک توجیه دیگر دارند و آن اینکه پشتو زبانان بصورت اتومات، مسلط به زبان دری می باشند. حال آنکه بسیاری از قبول شدگان از پشتون های پاکستانی یا پاکستانی الاصل هستند و در ارتباط با دری زبانان مشکل جدی دارند و خواندن متون دری برای آنان سخت و ناممکن است. حتمن گزارش های زیادی را در مورد اینکه وزاتخانه هایی مانند معارف و سرحدات، بورسیه های تحصیلی را در اختیار جوانان پشتون پاکستانی قرار داده اند خوانده اید.
رخ دیگر این مساله: زبان پشتو و دری هیچکدام زبان علم و دانش نیستند. تقریبن هیچ کتاب علمی بويژه در زمینه های فنی به این دو زبان نگاشته نشده است. ممکن است در زمینه ی علوم اجتماعی و سیاسی کتاب هایی به زبان دری پیدا شود، اما پیدا کردن کتاب ها و منابعی این چنین به زبان پشتو تقریبن غیر ممکن است. کسی که در جستجوی علم و دانش، بويژه در شاخه ی فنی آن است باید کتاب را به زبان انگلیسی بیابد. در غیر اینصورت جزوه های عهد حجری استادان دانشگاه یا جزوه های کاپی شده ی آنان، دانش چندانی به دانشجو و جوینده ی دانش نمی دهند. در مورد زبان دری ماجرا در حوزه هایی چون ادبیات و فلسفه و حتا حوزه های دانش تجربی، ممکن است کمی فرق کند، چرا که کتاب های زیادی در ایران در این زمینه ها نشر شده و خواندن این کتاب ها، برای جوانان علاقمند دری زبان ممکن سخت، اما ناممکن نیست. ولی مشکلی که آن ها دارند، عدم دسترسی به این کتاب ها و گرانی آنها است. با این وجود در دو زمینه ی ادبیات و آی تی که جزوی از کار من می باشند، باید بگویم منابع بسیار خوبی را می توان به زبان فارسی پیدا کرد. برای نمونه می توان کتاب های زیادی از ادبیات امروز جهان به زبان فارسی ترجمه شده اند و کتاب های زیادی برای آموزش زبان های مختلف برنامه نویسی از جمله پایتون و جاوا نوشته شده اند. مجموعه عوامل این چنین و همچنین عواملی از جمله جزایر جداگانه ی قومی و زبانی در فغانستان باعث شده اند که جوانان جویای دانش دری زبان، احساس نیازی به فراگیری زبان پشتون نداشته باشند.

با این وجود، وقتی آنان در جستجوی کار در زمینه ی تحصیلی خود هستند، با واقعیت سخت روبرو می شوند. اول اینکه پشتو زبان نیستند و این یعنی یک مساله ی مهم در کشوری که اساسات آن بر برتری پشتون نهاده شده است. دوم اینکه آنان زبان پشتو نمی دانند و دلیل اصلی نیز پشتون نبودن آنان است.
این جوانان باید به هر حال از این سد بگذرند.
توصیه ی من به جوانان دری زبان که برای کار نیاز به دانستن پشتو دارند این است که خود را بالقوه حداقل مسلط به هفتاد درصد زبان پشتو بدانند. من نگاهی به یک دیکشنری پشتو انداختم و بصورت قاطع می توانم بگویم حداقل هفتاد درصد از کلمات آن یا دری و فارسی هستند و یا کلمات عربی و انگلیسی معمول که در زبان دری نیز استفاده می شوند. در قسمت هفتاد درصد دیگر نیز باید چوکات اصلی این زبان و اجزای آن از جمله ضمایر شخصی (زه، ته، دی، دا، هغه، مونږ، تاسو، دوی، هغوی) نحوه جمع بستن فعل ها و شمارش را یاد گرفت. یادگیری چوکات اصلی ممکن است چند روز یا چند هفته را در بر گیرد اما پس از آن، همان هفتاد درصدی را که می دانید، داخل همین چوکات مورد استفاده قرار می دهید. با این کار هم زبان پشتو با درآمیختگی بیشتر با زبان دری یا فارسی رشد می کند و هم بهانه ی کسانی که شما را از کار به دلیل پشتو ندانستن محروم می کنند گرفته می شود.
و اما راه اصلی برای در هم شکستن شرایط نابرابر، مبارزه است. جامعه ی ما به جنبش هایی مانند جنبش روشنایی، جنبش رستاخیر تغییر و ...سخت نیاز دارد. این جنبش ها باید تقویت شده و مبارزه ی مدنی برای تغییر اساسات در کشوری که اساسات بر اصل برتری نژادی پشتون نهاده شده فراگیر شود.