سپنتا برد، اما پارلمان چه ؟

داکتر رنگین داد فر سپنتا، وزیر خارجه به دنبال اخراج مهاجرین افغان از ایران از سوی ولسی جرگه، به شکل جنجال بر انگیز رد صلاحیت شد. بیشتر از کار شناسان و کسانی که با قانون آشنایی دارند، جنجال در دور اول بر سر یک رای مشکوک و سرنوشت ساز، و کشیده شدن رای دهی به دور دوم، صلب اعتماد از داکتر سپنتا، و بالاخره راجع شدن این مساله به داد گاه عالی افغانستان را بازی های تعبیر می کردند که گویا کشور های همسایه در این ماجرا دست داشته است. این مساله برای مدتی است که جنجال های زیادی را در محافل سیاسی و روزنامه نگاری افغانستان و غرب بر انگیخته است.

روز دو شبنه در خبرها آمد که داد گاه عالی افغانستان درک اعضای پارلمان را از قانون اساسی غلط تعبیر کرد و این مساله نهایت به حیثیت پارلمان برخورد. این خبر را بی بی سی از زبان آصف ننگ سخن گوی وزارت امور پارلمانی افغانستان به نشر رساند که داده گاه عالی تصمیم خود در مورد سپنتا را از طریق وزارت امور پارلمانی به هیأت اداری پارلمان افغانستان تحویل داده است. یادم آمد که سپنتا به خبرنگاران گفته بود، به شما اطمنان می دهم که در وزارت خارجه هیچ گونه اصلاحات نخواهد آمد و من سر جایم باقی خواهم ماند...؟

این حرف سپنتا ظاهرا در رسانه ها طوری تعبیر می شد، که گویا داکتر سپنتا پایه هایش را مثل تعداد دیگری محکم کرده است، که خیلی مطمئین از بودنش در پست وزارت خارجه افغانستان حرف می زد. از طرف دیگر بعضی ها هم طوری استدلال می کردند که وزیر خارجه از نادانی های اعضای پارلمان چیزی های می دانست و مطمئین بود که اگر این مساله صورت قانونی را به خود بگیرد، پارلمان عاجز خواهد ماند. سپنتا در میان جنجال های که بین پارلمان و رییس جمهور افغانستان بوجود آمده بود، نگران این بود که مساله از نگاه قانون اساسی که او خود یک وقتی آنرا نا تکمیل خوانده بود، چه خواهد. تا این که سر انجام این مساله با توجه به همین قانون اساسی افغانستان به نفع وی از سوی داد گاه عالی افغانستان تفسیر شد...!

در ابتدا به گفته های داکتر رنگین دادفر سپنتا در مورد قانون اساسی و دادگاه عالی که در هنگام مشاور بودنش در یک میز گردی در بی بی سی با نام «موانع گذار در دموکراسی افغانستان» گفته بود اشاره می کنیم، سپنتا در این میز گرد گفته بود: (وقتی قانون اساسی افغانستان تصویب شد من در چند مقاله کوشش کردم تضاد ها و تناقصهای ساختاری را از دیدگاه حقوقی نشان بدهم و حتا اشاره کردم که این قانون اساسی می تواند افغانستان را به بحران حقوقی بکشاند برای این که تناقض در آن بسیار است. شما می توانيد در قانون اساسی افغانستان احکامی کاملا خلاف دفاع حقوق بشر يا احکام بسيار راديکال دفاع از حقوق بشر را پيدا کنيد.

همچنان در مورد داد گاه عالی و قضات گفته بود که تفسير من در آوردی آنانی که در راس قرار دارند، باعث می شود که قضا به جای قضاوت و به عنوان مرجع نهايی که بايد حکم صادر کند، در کارهايی مداخله می کند که پليس مداخله می کند و اين را در علم حقوق ياقی گری حقوقی می گويند.) "بی بی سی "

به هر حال در مورد قضات که تغیراتی هم آمد و این حرفها در زمانی گفته شده بود که رییس داد گاه عالی شیخ الحدیث شینواری بود و اعضای تصمیم گیر، نیز کسانی دیگر بودند، اما در مورد قانون اساسی این گفته ها قابل تأمل است و باید به آن توجه صورت بگیرد که راجع ساختن سپنتا به داد گاه عالی قرار اظهارات مقامات ریاست جمهوری به حکم قانون اساسی یی صورت گرفته است که داکتر سپنتا از بحران و تناقض در آن حرف زده بود.

سپنتا در حالی از سوی داد گاه عالی افغانستان به عنوان وزیر خارجه افغانستان شناخته می شود که پارلمان از فرستادن آگهی های به سفارت خانه ها و موسسات خارجی مبنی بر این که سپنتا بعد از این به عنوان وزیر خارجه افغانستان صلاحیت اجرایی و قانونی ندارد، خبر می دهد.

سپنتا به مجلس نماینده گان استیضاح شد و بعد از جنجال های زیاد بالاخره رد صلاحیت شد. در رد صلاحیت شدن سپنتا رییس جمهور کرزی مشخصاً دخالت کرد و در یک اعلامیه که از دفتر ریاست جمهوری به نشر رسید، رد صلاحیت اکبر اکبر وزیر مهاجرین را بدلیل این که ارتباط مستقیم با موضوع مهاجرین اخراج شده از ایران داشت، پذیرفت اما در مورد سپنتا دو سوال را مطرح کرد که باید جواب گفته می شد. این اقدام آقای کرزی با مخالفت شدید تعدادی از اعضای پارلمان رو برو شد و تا حدی که تعدادی از این نماینده گان شرکت در جلسه های پارلمان را برای یکی دو روز تحریم کردند.

نهاد های جهانی نیز این اقدام پارلمان را نکوهش کردند، دفتر نماینده گی یوناما در کابل از این اقدام پارلمان انتقاد کرد، وزارت خارجه آلمان این کار را خلاف قانون اساسی افغانستان دانست و خیلی از نهاد های دیگر جهانی و حکومتی کشورهای غربی، به نحوی در این رابطه عکس العمل نشان دادند.

سوال های که مطرح می شود این است که تضاد بین دادگاه عالی و پارلمان به کجا خواهد کشید؟ زیرا این کار دادگاه عالی بیان گر این مساله است که کار پارلمان کار غیر مسوولانه و بدور از قانون است.

دوم این که استیضاح داکتر رنگین سپنتا یک موضوع سیاسی بوده است، و آیا ایجاب می کرد، سپنتا به عنوان یک چهره جدید سیاسی در افغانستان در ابتدای کارش با این گونه مشکلات مواجه گردد؟

تئودور آدورنو می گوید: "بزرگترین عامل بدبختی و عقب مانده گی بسیاری از جوامع، انسانهای نیستند که بی سواد و فاقد دانش نوشتن و خواندن هستند؛ بلکه بزرگترین فاجعه ای این جوامع، روشنفکران کم مایه هستند که خود را " بحر العلوم" می شمارند به تحصیلات آکادمیکی خود، فخر و مباهات می کنند."

سپنتا در ابتدا خوشبین بود با دانش سیاسی که از مکتب فرانکفورت یاد گرفته می تواند اصلاحات در وزارت خارجه و یا در سیستم حکومتی بوجود بیاورد و شاید این حرفای وی یا از روی فخر بود که آدورنو می گوید و یا هم شاید او میدان سیاست را دانشگاه و سیاست مداران را هم دانشجویانی فکر کرده بود که برای شان درس سیاست لکچر داده بود.

و قتی سپنتا خود را شاگرد مکتب انتقادی فرانکفورت می نامید، و در سیاست پهلوی دیگری به خود گرفت، اشتباه کرد، زیرا دوست و دشمن را با خود مخالف ساخت و مورد انتقاد فراوان قرار گرفت. گفته های او و عمل کردش یک پارادوکس را در زنده گی و تجربه جدیدش بوجود آورد که گویا حالا تقریبا از ارزش شخصیتی اش کاسته است. یک روز سنگ فروشان گفته دشنام داد، روزی هم معذرت خواست، و روزی هم برادران خانمش را وابسته به فلان احزاب معرفی کرد و از جریان های خاصی ستایش کرد. خوب شاید سیاست مدار در افغانستان بیچاره این فنون و شگرد ها را باید بلد باشد، اما از یک پیرو مکتب انتقادی که انسان های بزرگی شاگردش بوده و مسوولیت شان را به صورت بسیار اساسی و خوب به پیش برده است، این انتظار لااقل در بین طرفدارانش موجود نبود که با تأسف عملی شد.

مشکل سپنتا این بود که در ابتدا با چهره ای وارد میدان سیاست در افغانستان گردید، که داد از مسایل چون برابری مرد و زن، حقوق بشر، حقوق انسان و کودک، مبارزه با پدیده های چون جنگ سالار، تبار گرایی، اخوانیزم، تروریزم ووو..... می زد.

به یاد دارم که داکتر سپنتا در ساختمان (جامعه مدنی) به دانشجویان طرفدارش قول می داد که او هیچ گاهی از طبقه جوان نخواهد برید، و همواره حتا اگر وزیر هم شود، از آنان مشوره خواهد گرفت و کوشش خواهد کرد یک جریان روشنفکری را در داخل سیستم سیاست افغانستان بوجود بیاورد که همانا می شود اصلاحات تعبیرش کرد. اما دیگر وزیری شد که هیچ گاهی نه تنها به فکر جوانان نشد که تازه فکر اصلاحات هم از سرش بیرون شد، و با همان جوان مردان که از قبل در آشفته بازار سیاست افغانستان گام برمی داشند، هم کاسه و هم پیاله شد....؟

در هر حال من در این مختصر به چگونگی کار سپنتا در وزارت خارجه کاری ندارم هر چند که با تمام اشاره ها و انتقاد های که بر کم و کاستی های وی شده، او به عنون شاید آگاه ترین وزیر کابینه جناب کرزی کار می کرد، و این یک واقعیت است که نمی شود، انکارش کرد. با وصف آن نیز اشتباهاتی داشته است که هر تازه به میدان آمده از آن بدور نیست، اما من از روی ناچاری می روم به پارلمان که بیشتر از دو صد کله که هم سیاست کرده اند، و هم سیاست خوانده اند و در ضمن برای ما از در رحمت افتاده ها، قانون می سازند و آنرا تصویب می کنند.

خیلی واضیح و روشن است که پارلمان افغانستان، مریض ترین پارلمان جهان می باشد. کار های کودکانه این نهاد تقنینی، برای جهانیان هم جای تأسف است و هم یک چیز قابل انتظار، زیرا همه می دانند، که یک قوماندان و یا یک چهره جنگی که فقط بلد است چگونه سلاح ها را در هنگام کشتن به کار گیرد، و یا چگونه هم متخصص در مرتکب شدن جنایات بشری می باشند، از دانستن قانون و یا ساختن قانون زمین تا اسمان فرق است. آه یک چیز یاد ما نرود که پارلمان افغانستان در ساختن قوانین که باید با توجه به آن قانون، از کشتار جلو گیری نه بلکه به آن مشروعیت داده شود، خیلی هم ماهرانه حرکت می کنند، نمونه اش هم طرح ننگین مصالحه ملی است...!؟

اظهارات تند آقای قانونی و تعدادی از نماینده گان، در مورد سپنتا، حکایت از آن می کرد، که گویا این حرکت از ابتدا به سوی یک هدف خاص که بعد ها حرکت های سیاسی نام گرفت، به پیش می رود. اختلافات در داخل پارلمان از ابتدای کار بر سر این مساله و کشیده شدن این موضوع به سرحد پرتاب کردن آبهای معدنی به سر و صورت همدیگر، حرکت های غرض آلود و دست های قوی که حرکت نماینده گان را هدایت می کرد، احساس می شد.

اشتباهات که این اقدام پارلمان در ابتدا داشت و سخت مورد انتقاد هم قرار گرفت، حضور نداشتن جناب قانونی به عنوان رییس مجلس در همان روز رای دهی بود، که این خود می تواند نقطه ضعفی باشد، بر این که نماینده گان پارلمان یا از مسوولیت شان نا آگاه هستند و نمی داند وظیفه شان چه است، یا هم این که دوست دارند، بازی به درازا بکشد، و نظاره کننده گان بازی های سیاسی باشند.

گفته می شود که دادگاه عالی کشور، در کنار دیگر مسایل، در این برسی چند صفحه یی خود، بر دو نکته مهم تاکید داشته است، یکی اینکه وزارت امور خارجه با مسايل پناهندگان ارتباط کارى مستقیم نداشته و آقاى اسپنتا عمداً در مساله دخالت داده شده است، دوم اينکه رای گیری دو بار در مورد يک وزير مخالف طرزالعمل (آيين نامه) داخلى مجلس نمایندگان است. بر اساس قانون اساسى افغانستان، دادگاه عالی يگانه مرجع عالى صدور حکم در کشور است و تصمیم آن باید مورد پذیرش همه قرار بگیرد.

با رسیدن متن بررسی دادگاه عالی به پارلمان یونس قانونی این بار به فکر دقت در کارها شده، و به نماینده گان گفته است که باید در این مورد با دقت تمام بر خورد صورت بگیرد و از نتایج وحشت ناک کارها و تصامیم احساساتی و عجله هشدار داده است.

قانونی گفته بود که او به تمام سفارت خانه های مقیم کابل و بقیه جاهای دیگر که ارتباط مستقیم با وزارت خارجه دارد، نامه های خواهد فرستاد مبنی بر این که سپنتا به عنوان وزیر خارجه صلاحیت کاری نداشته است. فکر می کنم این حرف آقای قانونی نیز از روی احساسات بوده و او شاید درک کند، بعد از این گونه حرکت های احساساتی نداشته باشد.

کاری که دادگاه عالی انجام داد، در تضاد سریح با تصمیم پارلمان قرار گرفته و انتظار این می رود که گویا پارلمان عکس و العمل شدیدی در مقابل این اقدام داد گاه عالی نشان خواهد داد. اگر قرار باشد، پارلمان واکنش که در مقابل اعلامیه دفتر ریاست جمهوری در مورد ابهام در قضیه سپنتا، از خود نشان دادند، در مقابل دادگاه عالی هم از خود نشان دهد، جنگ سختی بین دو نهاد تقنینی و قضایی کشور، شروع خواهد شد و آنوقت باید نهاد اجرایی به نظاره بنشیند و یا هم میانجی گری کند.

وزارت خارجه قبلا هم گفته بود که در قضیه سلب صلاحیت داکتر سپنتا دست های خارجی کار کرده و این کار دقیقا از اندیشه های نماینده گان مجلس آب نمی خورد. حال اگر رای که داده گاه عالی برای ابقای سپنتا داده، درست باشد، پس معلوم است که پارلمان افغانستان در مورد اجرای هر کار و تصمیمی که در این نهاد طرح و تصویب می شود اشتباه می کند و نباید به آن اعتماد داشت، زیرا امکان این وجود دارد که حتا در ساختن قوانین و تصویب شان، مشکل و دخالت وجود داشته باشد. بناءً نباید به پارلمان افغانستان با چشم یک نهاد قانون گذار دید و به این مساله دل بست که نماینده گان ما می تواند، کار کنند، که در آن منافع ملی کشور در نظر گرفته شده باشد.

حالا دور از انتظار هم نیست که استیضاح سپنتا کاملا یک موضوع سیاسی بوده، و همین طور رد صلاحیت شدن او نیز. اما کسانی که در پارلمان برخلاف این حرکت تعداد دیگر بودند، چرا خاموش اند و از دست داشتن کشورهای دیگر در پارلمان عکس العمل نشان نمی دهد؟ در هر صورت این جنگ انجام خوبی نخواهد داشت و به باور من که ماجرا تازه شروع شده و ادامه خواهد یافت. در این میان کی ها نفع خواهد برد، مشخص است که پاکستان و ایران در همین دور و بر ها و کلان های ما در غرب.

اما این سوال باقی می ماند و شاید در همین زودی ها روشن شود که سپنتا کدام بازی جدیدی را آغاز کرد، یا که نه واقعیت این است که باید این طور می شد؟