درک سطحی از یک نوشته روشنفکرانه

نوشته آقای عازم در باب مقاله ی " قوام دموکراسی در امریکا" از آقای رنگین دادفر سپنتا در تارنما یا سایت هشت صبح، نشانه سطح نازل فهم نویسنده آن از یک نوشته روشنفکرانه است. از آن جای که آقای عازم به درستی منظور آقای سپنتا را( نمی دانم دلیل اش پس زمینه های تاریخی و اجتماعی مسایل طرح شده در مقاله ی داکتر سپنتا است یا سبک فرهیخته و ادیبانه ی نوشتار او) نفهمیده اند، سخنانی را به زبان آورده اند که نه در خور صاحب آن قلم است و نه در خور شخص آقای سپنتا. به نظر من، هزره نویسی و دشنام نویسی به جای نقد درست به ادبیات مسلط بسیاری از نویسندگان ما تبدیل شده است. ما همان دیکتاتورها و جنگسالارانی هستیم که به جای تفنگ، قلم در دست و به جای گلوله، واژه ها و دشنام های تحقیر کننده را در اختیار داریم که مخالفان خود را سرکوب کرده و اسم ادبیات توتالیتر خویش را نقد می گذاریم. اول لازم است که آقای عازم شیوه درست نقد نویسی را تمرین کنند، و ارزش های که در یک نقد روشمند و علمی وجود دارد، مراعات نمایند. هدف نقد خالی کردن خشم های فروخورده سیاسی و اجتماعی علیه مخالفان نیست. ما می توانیم با یک نفر مخالف باشیم ولی نباید با زبان هتاکانه، تحقیرکننده و مملو از خشم و نفرت علیه مخالف خود استفاده کنیم. من این ارزش ها را در دانش و اخلاق آقای سپنتا به کرات دیده و به آن اذعان می کنم.

بر خلاف برداشت آقای عازم، منظور روشن آقای سپنتا در مقاله ی "قوام دموکراسی در امریکا" این است که امریکا با پشت سرگذاشتن تاریخ نژادپرستی که سیاهان به عنوان برده به سرزمین جدیدی به نام امریکا آورده شدند، از تمام حقوق انسانی بخاطر رنگ پوست محروم شدند، حتا مذهب آنها نیز این نژاد پرستی را تایید کرد، توانست مرزهای نژادی را بشکند. نیویورک تایمر، روزنامه مشهور امریکایی دقیقا با همین تیتر و مضمون به استقبال پیروزی باراک اوباما رفت.

در کنار این که اوباما یک رهبر ارزشگرای امریکایی در جهان شناخته شده است، پیروزی او میراث پیروزمند جنبش حقوق مدنی به رهبری مارتین لوتر کینگ علیه تبعیض در جامعه مدرن امریکا است. چه بخواهید یا نخواهید، با انتخابات اوباما یک" نه" بزرگ به نژادپرستی تاریخی امریکایی از سوی خود مردم ایالات متحده امریکا گفته شد، که این نشانه ی پیشرفت تاریخی و اجتماعی امریکا است. پس منظور این نیست که چون اوباما سیاه پوست بود، در انتخابات پیروز شد. این برداشت، سطحی ترین فهم از نوشته ی آقای سپنتا است.

آن چیزی را که او در پی تبیین آن است، پیشرفت جوامع بسوی انسان گرایی است. یعنی، دیگر برای جامعه امریکا موضوع نژاد در مقایسه با دانش و خرد سیاسی و اجتماعی رییس جمهور شان ارزش خود را از دست داده است. ولی 30 سال قبل روزگار چنین نبود. اگر در سال 1970 باراک اوباما با همین شخصیت امروزی خود را از حزب دموکرات کاندید می کرد، حتا در سنا نیز رای نمی آورد.

موضوع مهمی که آقای سپنتا به آن اشاره کرد، و به نظر من می توان آن را بحران ارزشی مدرنیته و تناقض غیر قابل توضیح، دانست. آقای سپنتا می گوید که آیا دموکراسی اروپایی به یک مسلمان ترک و یا به یک سیاه الجزایری رای خواهد داد یا نه؟ این بحث ها در اروپا پس از پیروزی اوباما به شکل واضح آن مطرح شده است. سوال اساسی در برابر دموکراسی های اروپایی این است که ما یک اوبامای اروپایی خواهیم داشت یا خیر؟

اروپا به این زودی نمی تواند به این پیشرفت امریکا دست پیدا کند. دموکراسی های اروپایی با اعمال تبعیض نسبت به مهاجرین و اقلیت ها در موارد مختلف، شکیبایی و آرمان فرصت های برابر برای تمام شهروندان، فارغ از رنگ و مذهب را زیر سوال برده است. . عملا، دموکراسی اروپایی تقلیل به تضاد نژادها و فرهنگ های به صورت آرام و در خفا شده است. دموکراسی های اروپایی به وفاداری مهاجرین مسلمان خود نسبت به کشورهای شان شک دارند. سوال عمده برای آنها این است که آیا با رشد مهاجرین، هویت اروپا در خطر نخواهد افتاد؟

خطر راسیسم و گرفتن فرصت های سیاسی و اجتماعی به بهانه ی نژاد و مذهب، دموکراسی های غربی را تهدید می کند.

پس هنوز مساله ی رنگ و مذهب در غرب مهم است. حتا در امریکا جمهوری خواهان تلاش کردند که اوباما را به خاطر نام میانی اش، حسین، به سابقه ی اسلامی پدرش ربط بدهند. حتا آن پشتی مجله" نیویورکر" که اوباما در زیر عکس بن لادن به تصویر کشیده شده بود، در ادامه روند مروج اسلام هراسی در امریکا به شمار می آید. این واقعیت های تراژیک جوامع حتا در ملتی که اوباما را انتخاب کرده است، وجود دارند، و سال ها بر این کشور خواهد گذشته تا روزی دیگر یک باراک اوبامای مسلمان، بودایی، یهودی را انتخاب کند.

نکته دیگر که به نظر آقای عازم تفرقه برانگیز رسیده است، اشاره داکتر سپنتا به موضوع قوم گرایی در سیاست افغانستان بود. آیا یک ازبک حاضر است که به یک هزاره به عنوان رییس جمهور رای بدهد؟ ایا یک پشتون حاضر است که به یک ازبک به عنوان رییس جمهور رای بدهد؟

با توجه به شرایط کنونی افغانستان این کار ناممکن است. زیرا، ساده ترین خصوصیت جامعه افغانستان قبایلی و قومی بودن آن است. مشکل ما در این است که به جای حل معضل اجتماعی و تاریخی خویش در پی توجیه آن هستیم. اختلافات قومی از دیر باز در افغانستان سابقه دارد، و تمام کشور ها، مثلا کانادا مشکل فرانسوی زبان های کبک با بخش انگلیسی زبان این کشور، دارای این اختلافات به پیمانه های متفاوت است. نیرومندی خرد سیاسی ملل مترقی در این است که به جای کتمان مشکلات آن را مطرح کرده و برای حل آن کوشش می کنند. افغانستان نیز باید از این خصوصیت برخوردار باشد. اگر اختلافات قومی در کشور ما وجود دارد، راه حلی برای آن پیدا شود. ولی اگر کسی از آن صحبت کرد، نباید مانند آقای عازم هرچه از دهان ما برآمد نثار آن فرد کنیم. این اخلاق عامیانه نشانه عقب ماندگی فرهنگی است نه فراست و غیرت ملی.