از "الف" تا "یای" مخالفان داکتر سپنتا

داکتر رنگین دادفر سپنتا متولد 1333 ولایت هرات، اولین وزیر خارجة افغانستان است که از نمایندگان منتخب پارلمان، رأی تائید گرفت. داکتر سپنتا فرزند شاه علم طاهری از متنفذان هرات است که تحصیلات عالی خود را در کابل، ترکیه و آلمان بپایان رسانیده و در حقوق سند دکترا دارد. او مدتی را بحیث استاد در دانشگاه آخن ایفای وظیفه کرده و بر لسان های دری، پشتو، ترکی، آلمانی و انگلیسی تسلط دارد.

با احراز کرسی وزارت خارجه توسط داکتر سپنتا، عمده ترین تغییر در سیاست خارجی افغانستان، روشن شدن برخی ابهامات در رابطه به سیاست پاکستان در خصوص افغانستان بود و داکتر سپنتا توانست جهان را باین امر معتقد گرداند که خاستگاه اصلی تروریزم در آن سوی سرحد قرار دارد و بایست در جنگ با تروریزم، خشکانیدن چشمه های تمویل آن در نظر گرفته شود. او برای این صراحت خود، بهای اندکی نپرداخت.

مخالفان سپنتا در واقع مخالفان یک فرد نیستند، آنان مخالفان یک اندیشه و روش اند. مخصوصاً آنانی که با رئیس جمهور کرزی اختلاف دارند، بعلت آن که سپنتا در مصاحبه یی خود را عضو تیم رئیس جمهوری خواند، با او مخالفت می ورزند؛ ولی بهتر است ببینیم که مخالفان او در دو مرحلة کاری او بحیث مشاور رئیس جمهور و وزیر خارجه، چه اختلاف نظر هایی با او دارند.

سپنتا بحیث مشاور روابط بین المللی رئیس جمهور:

سپنتا از فعالترین مشاوران رئیس جمهور کرزی بود. همزمان با ارائة نظریات سازنده، او دیدگاههای انتقادی خود را نیز برئیس جمهور ارائه می کرد؛ چیزی که بیشتر کسان بحق یا ناحق از آن هراس داشته و یا هم توانایی تحلیل و انتقاد را ندارند.

بحث عدالت انتقالی در افغانستان، برای داکتر سپنتا درد سر های زیادی آفرید. برخی از سران مجاهدین و حتی کمونیست های بازگشته از خارج که برداشت درستی از عدالت انتقالی نداشتند، احساس کردند که تطبیق عدالت انتقالی، یعنی رساندن دست مردم به یخة آنان!

داکتر سپنتا طراح برنامة عدالت انتقالی نیست، اما بارها به تشریح و توضیح آن پرداخته و شاید هم اصلاحاتی را در آن برنامه وارد ساخته باشد. با آن که عدالت انتقالی، گذشتة جنگی و خشونت آمیز را به آیندة مسالمت آمیز پیوند زده و به حقیقت یابی کمک می کند؛ ولی تعبیر و تفسیر نادرست از آن سبب گردید تا عدالت انتقالی منحیث یک پروسة مجازات مجرمین جنگی شناخته شود. متأسفانه در افغانستان، بیشتر از هر چیز دیگر رسوم و عنعنات سبب می گردد تا جانبین از اعتراف به شکایات و اشتباهات در گذشته، اباء ورزیده و آن را نوعی توهین نسبت به خود تلقی کنند. حال آن که میلیون ها انسان این سرزمین، انتظار تطبیق عدالت انتقالی و دریافت تضمین برای جلوگیری از تکرار جرایم جنگی را می کشند.

بهر حال، طرح عدالت انتقالی، پدیده یی بود که طبیعتاً مخالفت عده یی را در برابر داکتر سپنتا برانگیخت و آنان او را در لست دشمنان خود شامل ساختند. شاید مصاحبه های بعدی او در خصوص حمایت از تطبیق عدالت انتقالی و بهمین گونه حمایت از برقراری روابط کشور های خارجی با افغانستان صرفاً از مجرای رسمی بود که مشکل آفرین تر گردید.

سپنتا بحیث وزیر خارجه:

هنگامی که داکتر سپنتا بعنوان وزیر خارجه بپارلمان معرفی گردید، بسیاری ها باین باور بودند که او رأی لازم را بدست نمی آورد. مؤفقیت داکتر سپنتا برای عده یی بسیار غیر منتظره بود. نزدیکی او با رئیس جمهور سبب گردید تا مخالفانش شایعاتی را پخش کنند که گویا رئیس جمهور او را نه برای وزیر شدن که برای رد شدن بپارلمان معرفی کرده بود. آنان می خواستند باین ترتیب میان او و رئیس جمهور فاصله ایجاد کنند که چنان نشد و ناگزیر مرحلة دوم تخریب داکتر سپنتا آغاز یافت. مرحله یی که در آن در داخل و بیرون پارلمان و حتی در داخل دستگاه حکومت، فعالیت هایی بر ضد او شروع شد.

اخراج اجباری عده یی از افغانان از ایران بنام "مهاجران بدون مدرک" بهانة خوبی را بدست مخالفان داکتر سپنتا داد تا بتوانند چند و چون های پیشین از ناحیة عدالت انتقالی و موارد دیگر را با او تصفیه کنند. آنانی که در نتیجة ریفورم در وزارت خارجه، امتیازاتی را از دست داده بودند، بیشتر از رهبران دست بکار شده و به جو آفرینی پرداختند. مقالاتی بلند بالا ولی کم محتوا نوشته شد و باین و آن سایت انترنت و نشریه ها در داخل و خارج فرستاده شد. بیشترین این مقالات توسط کسانی نوشته شد که از کرسی های مختلف در سفارت های افغانستان، مخصوصاً در لندن و دهلی کنار زده شده بودند.

سه سایت انترنتی که وابستگی شان بکارمندان سابق سفارت های افغانستان کاملاً هویداست، بصورت سیستماتیک پخش مقالات علیه داکتر سپنتا را آغاز کردند.

وابستگان سیاسی آنان در داخل وزارت خارجه نیز بیکار ننشستند. گزارشات نادرست و نامستند در اختیار گردانندگان سایت ها قرار گرفت و نام ریفوم در وزارت خارجه را تصفیة قومی گذاشتند.

توطئه بحدی وسیع و همه جانبه طرح شده بود که هنگام استیضاح در پارلمان، وقتی داکتر سپنتا گفت که حمایت ما از احداث بند سلما، مخالفت ایرانیان را برانگیخته است، دفعتاً یکی از مخالفان او آواز کشید که ما را جاسوس خطاب می کند!

با همه آمادگی ها، در نخستین رأی گیری، داکتر سپنتا با تفاوت یک رأی رد صلاحیت نشد. رئیس پارلمان راهی دیگر سنجید و کار را بجایی کشاند که رأی گیری مجدد برای عین موضوع صورت گیرد. این حرکت سبب شد تا رئیس جمهور قضیه را به ستره محکمه ارسال کند و آن گاه که ستره محکمه حرکت پارلمان را خلاف قانون دانست، اصولاً باید قضیه پایان یافته تلقی می شد؛ ولی سر و صدای مخالفان او بلند شد که رأی پارلمان باید رعایت شود. آنان هرگز دلیل و مدرکی که رأی گیری مجدد را سازگار با قانون نشان دهد، ارائه نداده اند.

مخالفان او هنوز در کمین اند، شایعاتی پردازی می کنند، تهمت، بهتان و افتراء می بندند تا مگر از سویی امتیازات از دست رفته را بدست آورده و وابستگان شان را به سفارش در وزارت جا دهند و از سویی دیگر، خاطر خود را از تشویش عدالت انتقالی و موارد دیگر آزاد سازند. می توان گفت که مخالفان سپنتا در موجودیت او از چند مورد بیم دارند:

1- پذیرفته نشدن سفارش ها برای تقرر

2- از دست دادن امتیازات سیاسی و برقراری آزادانة روابط با خارجی ها

3- رک و صریح بودن او که سبب افشاگری می شود

4- حمایتش از رئیس جمهور

5- تطبیق اصلاحات و ریفورم