سقوط دو بارۀ افغانستان

در سال های نخست حاکمیت آقای کرزی، که بازار شعار از هر سو گرم بود، برخی کشور های خارجی به ویژه دفاتر فعال سازمان ملل متحد به همکاری بیشتر حلقات داخلی سعی می کردند تا به وسیلۀ نهاد های پیش قراول وخطا پوش از قبیل کمیسیون حقوق بشر، مطبوعات سطحی ، چاپلوس، کم تجربه ، وابسته و خوش باور، راه علت یابی مشکلات و بحران افغانستان را در افکار عامه سد کنندو به مسیرهایی که خودشان در نظرداشتند، هدایت کنند.هرچند این کار را به بهای تحمیق عدۀ زیادی از مردم بی خبر و حتی بسیاری "چیز فهم" های نافهم و آدم های به ظاهر تحصیل کرده کاملا مطیع و طلسم شده، تا میزان زیادی عملی کردند. تا جایی که انتقاد ریشه ای از نا کار آمدی حکومت و سیاست های غلط اداری و اجرایی آن، در حکم شنا کردن بر خلاف مسیر رود بار جاری زمان قلمداد می شد. بر پیشانی هر منقد بی طرف و دلسوز، مهر حمایت از جنگ سالاران زده شد. درتوجیه چشم بسته رفتار های حکومت جدید، بر علاوۀ تازه به دوران رسیده های آمده از غرب ، افراد کلیدی جبهه ضد طالبان که سال های سال با تروریزم و پاکستان جنگیده بودند، نیز از یکدیگر سبقت می گرفتند و موقعیت آقای کرزی را به برکت آزادی شعاری مطبوعات برمسند یک شخصیت فراقومی و افغانستان شمول و .... ترسیم کردند. این جماعت در یک سو نگری خویش از ماهیت تضاد ها در افغانستان آن چنان راه افراط در پیش گرفتند که ماهیت آزادی و دموکراسی را تا مرز مسخ و تسلیخ به جلو کشانیدند. بدین ترتیب ، توانایی مشاهده جریان خزنده فساد و بی نظمی در دستگاه دولت را از دست دادند.

شعار های زنده در رسانه های مرده :

فعالیت های مطبوعاتی این چند سال، از حیث یک جانبه نگری به قضایای گذشته و امروز و داوری های آبکی ، کم سابقه بوده است. این وضعیت وارونه بر محاسبه های جامعه جهانی نیز سرایت کرد و کار معضل افغانستان را که در درازای تاریخ هرگز به طور کامل حل نشده است، تمام شده انگاشتند. درین گیرودار گروه ها و افرادی پیدا شدند که حتی به خود جرئت دادند تا غلطت خدمت گذاری و جغرافیای خیانت گروه های سیاسی و قومی را نه به شیوه های حقیقت بینی، که بر بنیاد دریافت های ناقص اکتسابی دماغ خود شان، اندازه بگیرند. نخستین کار این گروه ها این بود که تحت نام حقوق بشر و خلع سلاح و یک مشت تکه پاره های تبلیغاتی عبث ، ( که دست پخت ناهمگون استخبارات منطقه و سرگشته گی های جامعه شناسی غرب از افغانستان بود) ، بر آتش حساسیت ها هیزم ریختند ... چون خیال کرده بودند که با آمدن غرب وامریکا همه چیز، حتی واقعیت های سخت جان و حقایق پریشان زنده گی اجتماعی در افغانستان برآمده از خاکستر 25 سال جنگ و تجربه و هوشیاری، ماهیتی معکوس به خود گرفته اند. کمتر کسی در باب خطرات بعدی سیاست های دولت در خصوص شفافیت اجرایی کارها و اهداف آن در سیاست های کادری هشدار می داد . همین مسایل هشدار دهندۀ کلیدی بودند که نادیده گرفته شدند و سخن به جایی کشید که در اثر تکثر فساد ، بی توجهی به عدالت اداری و سیاسی، حذف وکنار زدن ها نیز اوج گرفت که در نتیجه ، همزمان با گسترش فعالیت های جنگی طالبان در محور جنوب ، شعار های شکننده و دروغین "ملت سازی" و نظام پروری در نظام حکومتی نیز چهره خود را نمایان کرد. از ابتدا کاملا روشن بود که " منافع ملی" ، منافع و بزنس های شخصی و گروهی و منافع اعلام ناشده خارجی ها، مقولاتی جدا ازهم اند و روی گردانی از واقعیت های داخلی افغانستان می تواند برنامه های بیگانه با عنصر افغانی را تهدید کند و بحران تازه یی پدید آورد. اما آنانی که حکومت و سرنوشت سیاسی مردم به طور تصادف به دست شان افتیده بود، این موضوع را دست کم گرفته بودند. عنصر داخلی در هر کشوری قادراست تا توازن روی کاغذ را که از سوی محافل وارونه نگر داخلی و خارجی طرح شده باشد، به باد فنا بسپارد ؛ خصوصا درافغانستان، که هیچ چیزی درآن قابل پیش بینی نبوده و بعد ازین هم نخواهد بود. جالب این جاست که همین مطبوعات دنباله رو ، وابسته، اغماض گر و مزدور، حالا همچون کاسه داغ تر از آش ، به سوی حکومت حمله ور شده اند و همه روزه لقمه های جویدۀ مطبوعات جهانی را می جوند. اما این راه حل خطراتی نیست که قدم به قدم به سوی دست آورد های کم وبیش غنیمت سال های پس از طالبان تاختن گرفته است. مطبوعات بین المللی که در سال های اول تشکیل حکومت آقای کرزی بر بنیاد اهداف استراتیژیک خود شان ،هر سیاه را سفید و هر سفید را سیاه جلوه می دادند، همان خوراک بیات مطبوعاتی را به خورد مطبوعات تازه پای افغانی می دادند و کارگزاران داخلی مطبوعات، لقمه های جویده شده کانال های بیرونی و نا آشنا به ماهیت بحران درافغانستان را که مطابق یک برنامه منظم آماده می شد، می جویدند و کیف می کردند.

ریگ درکشف حکومت داران :

حکومت داران خود واقف بودند که رسیدن به مدارج قدرت سیاسی و اداری به همت خودشان حاصل نشده و این موهبت ثمرۀ مبارزه مردم افغانستان بوده است. برای کتمان موقعیت معیوب خویش به وسایلی دست بردند که حلقات مغرض خارجی و اپورتونیست های چند رنگ داخلی دراختیار شان گذاشته بودند. در نتیجه در محافل روشنفکری و حکومتی قیاس برین افتاد که برهر انتقاد به دور از تملق و چاره اندیشانه، رنگ جانب داری قومی زده شود و از کنار بحران به طور کذایی در گذرند. معلوم شد که این گونه پنداشت های بیهوده ره به جایی نبرد و کشور بار دیگر در ورطۀ خطر طالبانیزه شدن قرار گرفته است. این هم روشن است که بخش عمده دولت از روند طالبانیزه شدن و رویکرد به حزب اسلامی ، بقای خود شان را ضمانت شده می پندارند. این است ماکیاولیزمی که ارکان حکومت به آن مبتلا اند و غم فردا را از دل بیرون کرده اند. اما فراموش می کنند که وقتی توفان تازه به غرش آغاز کند، هیچ کسی را شانسی برای بقا نخواهد بود. وقتی از نخستین روز های تاسیس حکومت مؤقت درافغانستان، مسابقه کنار زدن ، حذف و به زبونی کشانیدن گروه ها ورگه های قومی آغاز شد، بخشی از روزنامه نگاران و نویسنده گان ( به خصوص نگارنده این مقال ) در مقالات متعددی هشدار دادند که این روند به نفع هیچ کس نخواهد بود و تکرار سیاست های فاجعه بار گذشته در بستر افغانستان جدید، هیچ کسی را به جایی نخواهد رساند. حکمران های آمده از دیار غرب و همکاران تفنگدار شان که به ثروت باد آورده و موقعیت پرشی دست یافته بودند، کم شنیدند و در اوج مستی امتیازهای مادی در چاه غفلت افتادند و برتری خواهان دهان کج کردند و هیچ کسی به خود زحمت نداد تا یک بار به گنجینه های معارف تجربه های دیروز ( حداقل تجارب و پیامد های سیاسی سی سال اخیر) سری بزند. خواب دیده بودند که زمان جدید، همه بنیان های تاریخی را منهدم کرده و یا ماهیت آن را شستشو داده است. فراموش کردند که مردم و نیاز های شان مثل گذشته زنده اند و نمی شود آنان را نادیده گرفت. بعد تر که بحران پا به پای خشونت دو باره از حواشی کشور به سوی محور های زنده گی شهری خزیدن گرفت و نا امنی فربه تر شد و هیچ گرهی از مشکلات به طور اساسی گشوده نشد، توان از دست دادند. این محافل همان قانون اساسی را که درست کرده بودند ؛ بلافاصله خود شان در چندین نوبت به روی آن پا گذاشتند. "سر سفید" های بیگانه با مردم یک چند بر مسند های وزارت ها تکیه زدند اما هیچ دردی را حس نکردند و فقط هر صبح به خود ادکلن زدند و سوار موتر شیشه سیاه شدند و دنیا را سفید دیدند و نا رضایی و خشونت رو به افزایش را در پس چهره های مردم ندیدند واگر چیز هایی را هم که دیدند، بر سبیل قیاس های کورکورانه ، مسئولیت آن را به دوش ملل متحد و امریکا گذاشتند و ساز منافع شخصی خود را زدند. مگر این آقایان همان هایی نیستند که به هنگام آغاز خیزش خود جوش هشتم جوزای سال هشتاد و چهار، در پی گریز بودند و مانند جن زده ها در فرود گاه کابل تجمع کرده بودند؟ مسئولیت سقوط احتمالی دو باره افغانستان درکام طالبان منطقه یی را چه کسی بر دوش می گیرد؟

این کفایت نمی کند که حالا همه به انتقاد روی آورده اند و کسی که انتقاد نکند، مثل آن است که از دیگران عقب افتاده است. اکنون که دوره انتقاد به سر آمده است، این آقایان چه هنری از خود ظاهر خواهند ساخت؟ حالا که دوران گذراندن حقایق از صافی گرایش های شخصی و قومی و تجارتی هم سپری شده است و فکر می شود که هیولای خطر عقب در هرکسی می تواند زانو بزند، این محافل به کجا می خواهند بروند؟

دولت در حال احتضار:

کار دولت و حکومت داری به بن بست کشیده است و ارگان های قضا، اداره و کنترول عملا فلج گشته اند. مردم نا امید اند ودسته دسته به صف طالبان می روند. گزارش های دقیقی در دست است که بسیاری کسانی که در سال های اخیر در نتیجه سوء اداره ، تعرض، بد رفتاری و نقض قانون و شکسته شدن غرور انسانی شان به وسیله عوامل جور وفساد دولت ، به سوی طالبان روی آورده اند، آنانی اند که در گذشته با طالبان هیچ گونه همکاری نداشتند واز نحوۀ رفتار طالبان شاکی بودند. چه حال افتاد آنانی را که جان بر لب شان رسید و به طالبان پناه برده اند؟ عامل این کار غیر از سیاست های غلط، قانون گریزی، ستم اجتماعی و خیانت عمال حکومت ، چیزدیگری هست؟ حکومت آقای کرزی با ادامه جنگ در جنوب و بخش هایی از شرق کشور، نیمی از مشروعیتی را که به طور ظاهری آن را به خود حفظ کرده بود، از دست داد و اگر آتش و خشونت بر شمال و غرب کشور نیز در نتیجه ضعف اداره و استخوان شکنی های قومی انتقال کند، کل مشروعیت نظام حاضر نیز ختم خواهد شد. سوال این جاست که پس از آن چه خواهد شد؟ چه کسی برنده خواهد بود؟ اکنون گرایش ارگ نشینان به این است که سازوبرگ پلان هایی را آماده کنند که به هر قیمت ممکن، از سریر قدرت به زیر نیافتند. چنگ زدن به حزب اسلامی و گروه طالبان و التماس رسمی به هدف جلب ترحم و حمایت گروه هایی که تا دیروز از آنان به حیث تروریزم و دهشت افگن نام برده می شد، به چه معناست؟ در وضعیتی که زعمای گروه های خشونت طلب، همه در فهرست افراد تحت پیگرد شورای امنیت سازمان ملل متحد شامل اند، رئیس جمهور با استناد به کدام ماده قانون اساسی و بر بنای مشوره کدام حلقات، داوطلبانه و عذر آمیز حاضر می شود که سراغ رهبران خشونت طلب را بگیرد و خودش با پای خودش به مخفی گاه های آنان برو؟ این موضوع عمیقا مایۀ تأمل است که رفتن به سوی طالبان و آنانی که زیر ساخت های اجتماعی وملی را روز به روز به آتش می کشند، تا چه حدی می تواند راه را برای حل منازعۀ موجود باز کند.

چه باید کرد؟

امریکا و غرب در چندین محاذ با دشمنان خود شان در منطقه وافغانستان سرگرم مبارزه اند. برای آنان، غیر از صلحی که اهداف خود شان را تضمین کند، هیچ چیز دیگری در اولویت برنامه های شان قرار ندارد. صلح به هر بهای ممکن. انگلیس ها این تفکر را با صراحت موعظه می کنند. اما به نظر می رسد که این صلح، با بازی های دو گانه و متناقضی که در افغانستان راه انداخته اند، حاصل نخواهد شد. در گذشته نیز چنین نشده و در آینده نیز نخواهد شد. مراجعه و تقویت مرموز و پنهانی طالبان راه حل حقیقی بحران نیست. طرف های معامله و بحران تنها طالبان نیستند ؛ اگر چنین بود، طالبان سال ها قبل ، قلمرو افغانستان را بدون زحمت در چنگال خود می گرفتند و سلطنت القاعده را به سوی غرب گسترش می دادند.هیچ یک از کانال های با نفوذ خارجی که افغانستان را در دست خود گرفته اند، به مردم جنوب مراجعه نکرده و از آنان خواهان تعیین تکلیف نشده اند. هنوز در خصوص مسببان خونریزی در جنوب برخوردی درست صورت نگرفته و راه های چاره و کمک به مردم جنوب ، از طریق برخورد مدنی و معقول با آنان عملی نشده است. هیچ کس از نیروهای خارجی انتظاری جز متانت و دیدن واقعیت های عینی افغانستان را ندارد. مجموعۀ عناصر قدرت را که در دستگاه حکومت کنونی آقای کرزی سر به هم آورده اند، از حیث کار آیی تاریخ مصرف شان گذشته است. اکنون به برنامه های شفاف و جسورانه یی نیاز است تا فرصت طلبانی را که منابع ملی و منافع غرب را به بهای نابودی دست آورد های نسبی که شش سال اخیر حاصل آمده است، در خطر قرار داده اند، دو باره مسترد کنند. دکتر زلمی خلیل زاد که به حیث طراح اصلی تشکیل حکومت جدید پس از طالبان به حساب می آید، خطرات گریز ناپذیر وضع موجود را در اظهارات اخیر خویش تشریح کرده است. او برین حقیقت وقوف دارد که بخش عمده هیأت وزیران حکومت نسبت به آینده مطمئن در افغانستان دلگرمی ندارند و تصادفی نیست که پاسپورت های شان را در بالا جیب خود نگهداشته اند. وحدت ملی روز به روز در موجی از تمایلات جنون آمیز یک تعداد افرادی که صاحب قدرت و نفوذ شده اند، فرو می رود. اگر امروز صدایی بر نمی خیزد، فردا وقتی همه فرصت ها در کام هرج ومرج فرو رود، خیلی راحت میدان را رها می کنند وبرای هیچ کسی پاسخ گو نخواهند بود. انتظار مردم آن است که همان گونه که امریکا آقای کرزی را به کاخ ریاست جمهوری آورد، اکنون مسئولیت دارد تا اجازه ندهد که درد های جانکاه حاصل از ضعف اداره ، خیانت، استخوان شکنی قومی و بربادی هستی ملی که به وسیلۀ حکام جابر و بی کفایت بر مردم تحمیل می شود، ازین هم عمیقتر شوند و امید های مردم به صلح و زنده گی آبرومند را از بین ببرد.

با توجه به نزدیک ترشدن خطرات امنیتی و افلاس حکومت در کار خدمت گذاری برای مردم و تأمین صلح و عدالت در کشور، یک رشته اقدامات اضطراری لازم الاجرا است. حدود یک سال و سه ماه به ختم دوره ریاست جمهوری آقای کرزی باقی مانده است. نیروهای بین المللی که ناظر اوضاع افغانستان اند، وهمچنان نیروهای فعال سیاسی در داخل کشور که هرگونه امید به بهبودی وضع ازجانب حکومت را از دست داده اند ، نباید انتظار بکشند تا این موعد به پایان برسد وآن گاه پا به میدان بگذارند. منابع جهانی خود اذعان می دارند که بیش از پنجاه درصد قلمرو مملکت در کنترول طالبان قرار دارد و نود درصد مواد مخدر در مناطق تحت نفوذ مخالفین تهیه می شود. پس اوضاع به کدام سو می رود؟ زمان شتاب دارد و اوضاع اطراف افغانستان نیز با گذشت هر روز خطر آفرین تر می شود. توجه به این امر حیاتی است که نگذارند افغانستان ناگهان برای بار دوم به دست جریان های افراطی و مخرب به گودال یک بحران مرگبار دیگر سقوط کند. گزارش های دقیقی در دست است که در ولایت هلمند شماره نفرات تروریست های چند ملیتی از قبیل ازبک ها ، چچینی ها، عرب ها و پاکستانی ها ، به مراتب افزون تر از طالبان محلی است. درطول سال های بحران هیچ منبعی ثابت نکرده است که کدامیک از طالبان تحت فرمان القاعده می رزمند و کدام جناح آنان دارای خواست های معتدل سیاسی است. سال گذشته گلبدین حکمتیار به زبان خودش بر زعامت اسامه بن لادن صحه گذاشت و اعلام کرد که حاضر است تحت رهبری بن لادن به جهاد خود بر ضد نیروهای خارجی و دولت افغانستان ادامه دهد. درین خصوص کدام نکتۀ ابهامی وجود ندارد اما نکته ابهام قرمز درین است که رئیس جمهور کرزی روی چه محاسبه هایی اعلام می دارد که با پای خودش به دیدار حکمتیار می رود. این درحالی است که درافغانستان قانون اساسی وجود دارد و مجلس پارلمان و مجلس سنا فعال اند و هر اقدامی ازین دست باید از تصویب مردم بگذرد. گذراندن این موضوع از تصویب انگلیس ها ره به جایی نمی برد. ( به تاریخ سی ساله اخیر رجوع کنید) .

سقوط دو باره افغانستان ، راهبرد جامعه جهانی را با خطری جدی مواجه می کند.

پس قبل از آن که چنین فاجعه یی بر زنده گی مردم حادث شود، لازم است تا جامعه جهانی به همکاری جناح های ملی افغان، لویه جرگه را به کابل دعوت کنند تا کار این حکومت را که هر گونه ظرفیت برای حکومت کردن را از دست داده است، یک طرفه کند. در کنار تشکیل لویه جرگه نجات ، باید یک شورای سرپرست تحت نظر سازمان ملل متحد در کابل تشکیل شود و ساختار حاکمیت کنونی را به حالت تعلیق در آورد و دریک چنین اوضاع نگران کننده ،در جهت ایجاد مشارکت حقیقی مردم در تعیین سرنوشت سیاسی مملکت پیش قدم شده و ابتکار را در اختیار خود بگیرد. این پیشنهاد در وهلۀ نخست می تواند برای اجماع تفکر سیاسی چاره اندیشانه ، از سوی جامعه جهانی و جریان هایی که خود را برای نجات افغانستان متهعد می دانند، مورد بررسی قرار گیرد.