«باری جهانی » يا انتحاری جهانی ؟

«باری جهانی » يا انتحاری جهانی ؟
بقلم بهروز

نقد و تفسير متفاوت و جسورانه داکتر صبور الله سياهسنگ از شعر باری جهانی ، از متنفذان و تابو های زبان و ادب پشتو ،موجب شگفتی اين قلم شد!
تا اکنون سياهسنگ در نگارش ، به شدت محافظه کار بوده است و فقط من مطلب « سه تفنگدار ...» اورا ديده بودم که بسيار با ملايمت خواسته است از سران سه تنظيم ، خرده گيری کند!
اما تفسير دليرانه و تحقير آميز سياهسنگ که حتا يک عنوان اهانتبار يعنی( باری جهانی يا انتحاری جهانی؟) نيز برای مقاله اش برگزيده است ، به نظرمن ، استحاله آشکار و سرآغاز مبارکی برای نگارش و نمايش واقع گرايانه و مردم گرايانه است که ميتواند برای سياهسنگ ، اعتبار و بهاری سبزينه بار آورد!
راستش ، تفسيری که سياهسنگ از شعر ميهنی جهانی ميدهد ، چندان هم با متن شعر ، همخوانی ندارد؛اما گويا اين برداشت سياهسنگ با شخصيت و جهان بينی شاعر( يعنی باری جهانی) تا حدی هماهنگی دارد و اين نکته همواره مورد تاييد من است که شعر را نميتوان از شخصيت شاعر منتزع کرد و به تفسير کشيد!
شعر ، ديالوگی ميان يک مادر و پسر جوان اوست که پسرميرود تا راه و رسم طالبان را بر گزيند ؛ « انتحاری » شود و با « کافران» بجنگد ! ،اما مادر با الحاح و ابرام از فرزند ميخواهد ، ازين گزينه خطر آفرين ، اجتناب کند !
فکر ميکنم اين گفت وگوی ، ميان فرزند و مادر ، در متن شعر جناب جهانی ، به شدت ، طبيعی و آگنده از احساس و حرکت و هيجان است !اما سياسنگ ، ورای کلمات می انديشد و تفسير او بر « چيز های نوشته نشده » است!
بهر حال ، وقتی مناظره و مقابله سياهسنگ و جهانی، چندی پييش ، روی رسانه ها افتاد ، باری جهانی در نخستين واکنش با لحن متفرعنانه نوشت ( ... زه دغه سری نه پيزنم ..) يعنی اين سياسنگ کيست؟ کجاييست ؟ اين گنجشک ، چرا با فيل ميجنگد !واينک سياسنگ ، چون شاهين ، بر چشمان فيل نشانه رفته است ...

شعر جهانی و نقد سياهسنگ از وبسايت پندار ، عينا نقل ميشود :

موری رخصت راکوه ځم درڅخه
==================
عبدالباری جهانی/
... ماته مُلا ماته می پیر ویلي ماته د ټول جهاد امیر ویلي
د کتاب توري یی په ځیر ویلي / هر څه یی زما له پټ ضمیر ویلي
پر کلي کور باندي فرنګ راغلی / لښکر د کفر بیا په جنګ راغلی
وخت د غزا او د غورځنګ راغلی / زړو وسلو ته نوی شرنګ راغلی
وخت د جهاد او پاڅیدو راغلی/ د جنګ میدان ته د ورتلو راغلی
د سره کفن د اغوستو راغلی / د خپلو وینو تویېدو راغلی
د مدرسو څخه غازیان راوزی/ تنکي زلمي او ماشومان راوزي
جنګ ته روان دي د اسلام پوځونه / کفن په غاړه شهیدان راوزي
د دین دښمن دي ورکوم درڅخه !
موري رخصت راکوه ځم درڅخه !

پرون ملا صاحب کیسې کولې/ پرله پسې یې مسلې کولې
څه یی د حورو افسانې ویلې / څه یی د میو د پیالې کولې
ویل پلټني دي د ښکلو حورو/ تر شیدو سپینو نازولو حورو
تر بلوړ سپیني وي تر ګل نازکی / مثال یی نسته د ښاغلو حورو
هر جنتي ته ور رسیږي حوری / په شهیدانو به نازیږي حوری /
له میو مستي به زنګیږي حوری / لکه کوتري به نڅیږی حوري
هغه نړۍ له نعمتو ډکه ده / هم له عسلو هم شیدو ډکه ده
هم بنګلې لري د سرو او سپینو / هم له باغونو او میوو ډکه ده
دا کنډواله نړۍ پریږدم درڅخه
موري رخصت راکوه ځم درڅخه
زویه دا پشتډه مور دي چاته پریږدې / هغه رنځوره خور دي چاته پریږدې
هغه ماشوم ورور به دي مري له لوږی / دا نړېدلی کور دي چاته پریږدې
سپیني شیدې می درکولې زویه / په رنځور ځان به مي روزلې زویه
چي اوږدې شپې می روڼولې زویه / چی مدرسو ته مي لېږلې زویه /
ما ویل زوی به مي ډاکټر سي راته / له ښو او بدو به خبر سي راته
یا به مامور یا به افسر سي راته د درد او رنځ مخ ته به سپر سي راته
ته چي مي لوی کړې لېونی سوې ولی / له خپل کهول څخه پردی سوې ولی /
دا ګډي وډي دي له چا زده کړی / لکه چرسي او سارانی سوې ولی /
ما په پلو قسم درکړی مه ځه /
زویه د خدای روی مي دروړی مه ځه /
موري حکمونه له اسمانه راځی / له کتابونو له قرآنه راځي
د دین او خاوري دښمنان راغلی / ږغ د جهاد له هر آذانه راځی/د شهادت مقام ګټمه ځمه / سر مي تر دین قربانومه ځمه
خپله وعده پوره کومه ځمه / تاسي پر خدای باندي سپارمه ځمه /
ځمه د خدای په لارکی ځان وژنمه / څو بی ایمانه کافران وژنمه
ځاله د شر او دشیطان سوځوم / څو منافق او بي دینان وژنمه/
ما په سینه پوري مرګی تړلی / زما په تندي کی شهادت لیکلی
/ په قواله مي دی جنت ګټلی / ما مي تقدیر د خپل خالق منلی
/پیوند د میني می شلوم درڅخه /
موري رخصت راکوه ځم درڅخه /
بلا دي واخلم میړنیه زویه / زما نازولې زما زلمیه زویه/
د ابا مېنه دي ستا لاس ته ګوری/ په زړه غښتلې توریالیه زویه
ستا امیران خو زموږ کورونه سوځی / کلي، بانډې سوځي ښارونه سوځی /
بزګران وژني شنه فصلونه سوځی / مسلمان وژني جوماتونه سوځی /
وایی پیسې له پاکستانه راوړی / پخه ډوډۍ له بل دیګدانه راوړی /
که یی راکټ دی که توپک ورسره / څه له اورس څه له ایرانه راوړی /
که ته د بل په توره جنګ کړې زویه / که خپل تربور مړ په خدنګ کړې زویه !
ما مي شیدې درته بخښلي نه دی / که لاس د چا په وینو رنګ کړې زویه /
په شوګیرو مي یې لوی کړی مه ځه /
زویه د خدای روی مي دروړی مه ځه

موري زه نور پاته کیدلای نه سم / ستا پر زاریو غوږ نیولای نه سم /
د شهادت مقام بایللای نه سم / د جنت حوري پریښودلای نه سم/
راته ګیلې راته زاری مه کوه / ماته کیسې د ګمراهی مه کوه
/لار د شیطان د وسوسو مه نیسه/ خبري زما د تباهی مه کوه
نن یا سبا هغه ګړی رسیږی/ چی بیرغونه د اسلام رپیږي
د تکبیرونو به نارې خپریږی/ نوم به د کفر له نړۍ ورکیږی/
زه مي امیر پرون بللی یمه زه/ په همزولو کی ښاغلی یمه/
نن شپه محفل د شهیدانو ته ځم/ زه یی جنت لره ټاکلی یمه/
شپه مي تر حورو رسوم درڅخه/
موري رخصت راکوه ځم درڅخه/
زویه د بل د پاره ځان مه وژنه په خپل جومات کی مسلمان مه وژنه
زړه مورکۍ دي په هجران مه وژنه راته له لوږي ماشومان مه وژنه
ستا مولوي ساده زلمیان غولوي څوک په جنت څوک په ایمان غولوي
چی تا جنت ته وړي پخپله نه ځي موږ غولوي او که خپل ځان غولوي
ستا امیران دي خپل عیشونه کوي د کافرانو عادتونه کوي
که یی زامن دي او که ځواني لوڼي ټول په بهر کی تعلیمونه کوي
تا لره اور ځانته ګلونه غواړي تا لره ګور ځانته کورونه غواړي
ځان ته په دې دنیا جنت جوړوي تا ته د قبر دوږخونه غواړي
زما د شیدو یی پوروړی مه ځه
زویه د خدای روی مي دروړی مه ځه
موري ایله نصیحتونه پریږده خوشي زاری او فریادونه پریږده
نور دي ګریوان په اوښکو مه لندوه د ستنولو می خواستونه پریږده
ما له خپل هوډه اړولای نه سې ما له ایمانه ګرځولای نه سې
ما د جنت کیلي پرون اخیستې ما له باغونو ستنولای نه سې
ما ته به خدای خپل جنتونه راکړي زما د ځوانی به عوضونه راکړي
ستا د شیدو به خپل عوض درکوي د شیدو شاتو به رودونه راکړي
موري پرما ناوخته کیږي ځمه زما مي هدف رانه تیریږي ځمه
نوردي پر ساندو غوږ نیولای نه سم د جهاد نیت مي خرابیږي ځمه

ځان تر قیامته بېلوم درڅخه
موري رخصت راکوه ځم درڅخه
زویه د خدای روی می دروړی مه ځه
موري رخصت راکوه ځم درڅخه
زویه د خدای روی مي دروړی مه ځه
موري رخصت راکوه ځم درڅخه

****
باری جهانی يا انتحاری جهانی ؟
صبور الله سياهسنگ

پاسداری از زبان پشتو و فرآورده های فرهنگی هنرمندان پشتون را همواره ارج مینهم تا آنجا که در این راستا بدخواهان فراوانی نیز کمایی کرده ام و هرگز از کرده پشیمان نیستم
...
البته، یگان بار دندان روی جگر گذاشته، به خود گفته ام: "از نوشته ها یا سروده های فلان آقا یا بانو چشم پوشیده و خموشانه میگذرم. باری جهانی یکی از همانهاست. آزمونهای پیشین آشکارا نشان داده که تا بگویی بر چشـــم فلان سروده ات ابروست، خودش و "لشکر طیبه" اش از سنگر چندین رسانه سر برمی آورند و گروه گروه دشنه و دشنام بارانت میکنند

پس از دو نقد "جهان جهانی" و "جولان جهانی" در ماههای جون و اگست 2010، با خود پیمان بسته بودم دگر کارش نداشته باشم. امروز، یازدهم سپتمبر، با خواندن چکامه "موری رخصت راکوه ځم درڅخه"/ مادر! اجازه بده، از پیشت میروم/ به سخن پارینه ام باورمندتر شدم: ترانه های هیجانی جهانی "مانیفست فاشیزم" است

سرود "موری رخصت راکوه ځم درڅخه" گفت و شنود دنباله دار فرزند انتحاری با مادرش است. اینجا موضعگیری آگاهانه آقای جهانی که چگونه منطق نیرومند "توجیه کننده و مشروعیت بخشنده" انتحار را به دهان فرزند میگذارد و در برابرش چند دلیل سست و لرزان را به دهان مادر، از چندین نگاه درنگ میخواهد

در سراسر گفتگو، فرزند خیلی مستدل با پشتوانه نیرومند آگاهی سیاسی و مذهبی در نقش آزاده مرد با شهامت(!) در کفه سنگین ترازوی گفتمان نشانده شده و "برنده" نمایانده میشود، و مادر در نقش سبک و آرام در کفه دیگر: بیچاره، زبون و در فرجام "بازنده" و ورشکسته

موضعگیری آقای جهانی افزون بر آگاهانه بودن، رندانه نیز هست: درین سروده از "خطبه ملا، نیت جهاد، فوج اسلام، پول پاکستان، راکت روس و تفنگ ایران" فراوان یاد میشود – زیرا رسانه های بزرگ نیز چنین میگویند! – ولی از "ناتو و ایساف" نشانی نیست. مادر و فرزند دوراندیش خوب میدانند که اگر خدانخواسته از "یورش ارتش زمینی و هوایی ایالات متحده امریکا" نام ببرند، به سراینده اش که سی سال آزگار در یکی از زیباترین شهرهای امریکا زندگی میکند و در رادیو "صدای امریکا" جایگاه بلندی دارد، آسیب خواهد رسید. شگفت اینکه فرزند پیوسته میگوید "میروم و خود را میکشم"، و نمیگوید چرا، برای چه و از دست چه کسانی! زرنگی باشد، همین رنگی باشد! مگر نه؟

سرایش ترانه "موری رخصت راکوه ځم درڅخه" تلطیف هنرمندانه اندیشه های "شاغلی انتحاری" است. به بیان دیگر، کارنامه خونین "انتحاری" را شاعرانه ساختن به این میماند که داوران دادگاه وارسی پرونده های آدمسوزان نازی، به جای فرمان کیفر، تابلوی ظریف مینیاتوری آدولف هتلر را بلند کنند و بگویند: "میدانید این هتلر عاشق پیشه به دلبرش بانو ایوا براون چه نامه های زیبای عاشقانه مینوشت؟

واژه آرایی در "موری رخصت راکوه ځم درڅخه" به نوشاندن همه مردابهای جهان به نوجوانان پشتو زبان میماند و در فرجام گفتن چنین شادباش بزرگوارانه: فرزندانم! گلوهای تشنه تان را این آب زمزم گوارا باد

دیر نخواهد بود روزی که "موری رخصت راکوه ځم درڅخه" کوچه به کوچه، گذر به گذر و سنگر به سنگر، "سرود ملی" نوجوانان انتحاری گردد. و این است آنچه آقای جهانی میخواهد

بدا به روزگار سرزمینی که نوجوان نادان و سالمند خردمندش همگون و همزمان دست به خودکشی میزنند
[][]
sss
کانادا/ یازدهم سپتمبر 2011