No Censorship!

خبری، تحليلی و انتقادی

احزاب سیاسی و چشم انداز آينده حقوق مردم در دولت دموکراتیک  احزاب در افغانستان جدید عوامل ضعف و شکست محمود جعفری از سه دهه به این طرف، احزاب متعددی در افغانستان ظهور کرده است. برخی از احزاب در دوران جنگ به وجود آمدند و بعضی هم پس از سقوط طالبان.  احزابي که در دورهء مقاومت و جنگ فعاليت هاي نظامي داشتند، با تحولات چند سال اخير، به بحران ناشي از بن بست هاي سياسي و اقتصادي روبرو گرديده و نتوانسته اند خود را با سير تحولات داخلي وفق داده از پشتيباني مردم ، بهره مند گردند.

عده ديگري از احزاب هم که از بد و پيدايش ادارهء موقت دست به فعاليت هاي سياسي زده اند، هنوز در ساختار دروني خود مشکل دارند و از توان بالايی سهم گيري در قدرت، بر خوردار نيستند. از اينرو مي توان برخي موارد و دلائل را مانع موفقيت آنان در روند کاری شان قلمداد کرد:

الف: ساختار احزاب

احزاب در افغانستان از يک نظام منسجم، پيشرفته، دموکراتيک و قوي، سامان نيافته اند. اکثر آنان بر مبناي رقابت هاي خود گرايانهء ايدئولوژيکي، سکتاريستي، قبيلوي و ... به وجود آمده اند. عوامل متعدد اجتماعي، سياسي و فرهنگي در تکثر و توسعهء آنها نقش داشته اند، همانگونه که در اضمحلال برخي آنها نيز بدون دخل و تأثير نبوده اند. احزاب جديد که در ظاهر با شعارهاي آزادي، برابري، دموکراسي، وحدت ملي و... توجه جامعه را به خود معطوف ساخته اند، در ميدان عمل خلاف آن را به اثبات رسانده اند. تناقض آشکار ميان گفته و عمل، اعتماد مردم را از احزاب سلب نموده و باعث گشته است تا احزاب نتوانند به عنوان تمثيل کنندهء قدرت مردم در فرهنگ سياسي جامعه راه باز نمايند.

ب: بحران رهبري

هر تشکلي شناسنامه اش را از رهبريت، اعضاي فني ومديران خود بازيافت مي کند. قوام هر حزبي، بر پايهء حرکت و تلاش صادقانه، مديريت و زيرکي رهبران آن استوار مي باشد. ضعف مديريت، هميشه به فرو پاشي جريانات رهبري شونده منجر گرديده است. افغانستان يکي از مراکز بحران رهبري خصوصا طي دو ونيم دههء اخير به شمار مي رود. سازمان هاي مختلف قدرت به وجود آمدند ولي پس از اندک زماني از هم گسسته و از بين رفتند. دليل عمدهء اين فروپاشي ها را بايد در همين بحران رهبري جستجو کرد، زيرا رهبريت در احزاب برخاسته از حوادث و رخدادهايي بوده که در جريان زمان اتفاق افتاده اند. تجربيات سياسي آنها تنها از همين راه عايد آنان شده است، و اين بحران هنوز هم ادامه دارد. زمامداران سياسي تا کنون در چارچوب تنگ فکري و ايدئولوژيکي خودشان زندگي مي کنند. توسعه سياسي، مديريت در حوزه کلان جغرافيايي مملکت را تجربه نکرده اند. و هنوز به اين مهم دست نيافته اند که چگونه مي توان مملکت را به سمت دموکراتيزه شدن جهت بخشيد و با برنامه هاي اقتصادي مناسب، رفاه اجتماعي را تامين نمود.

ج: مشکل مشروعيت

چنانچه اشاره شد احزاب مشروعيت خويش را از مردم کسب مي کنند. چرا که قدرت سياسي مردم در چهرهء احزاب تمثيل مي يابد. نهادها و گروه هاي سياسي مظهر ارادهء سياسي مردم اند، مردم با وجود احزاب منافع خود را پاس شده مي انگارند، اما در افغانستان اين امر کمتر مطمح نظر مي باشد چه اينکه رابطهء نهادها و مردم غالبا در تقابل قرار داشته و هر حزبي خود حکومتي بوده است که براي دوام حيات سياسي خويش، از مردم به عنوان ابزار استفاده به عمل آورده است. در هر حادثه اي تنها مردم زیان ها را متحمل گرديده اند. و اگر ديده مي شود که احزاب، خود را مدافع حقوق مردم به حساب مي آورند، جز توجيه نا عادلانه وادعاي صرف نمي توان براي آن مفهوم عيني را دست و پا نمود. هيچ حزبي را نمي توان يافت که پشتيبانی اکثريت جامعه را- از هر مليت ولسان- همراه داشته باشد. چرا که هنوز احزاب در فضاي مشخص سياسي و ايدئولوژيکي تنفس مي کنند، و هر گز نتوانسته اند حصارهاي موجود را بشکنند و به يک نهاد ملي وحدت گرا تبديل گردند.

با توجه به عوامل فوق، چالش هاي بزرگي موفقيت احزاب را در روند فعالیت شان تهديد مي کند. بنا بر اين اگر احزاب بخواهند با پشتيباني آراء مردم، در مرکزيت قدرت قرار گيرند، بايد پس از رفع موانع مذکور، به امور آتيه نيز همت گمارد:

1-      جلب حمايت مردم

اين امر زماني صورت پيدا مي کند که به ارزش هاي دموکراتيک احترام گذاشته شود. حقوق فردي و اجتماعي مردم ضمانت گردد. اقليت و اکثريت از مزاياي حقوقي يکسانی برخوردار گردند. لسان، قوم و عقيده مورد تبعيض قرار نگيرند. زمينهء آزادي بيان و انديشه، آزادي تجمعات و تظاهرات فراهم گردد. پلوراليزم سياسي، اجتماعي و فرهنگي در يک نظام قانونمند توسعه يابد. از تفتيش عقايد، اعمال سياست زور، خشونت و ارعاب جلوگيري به عمل آيد.

2-      همزماني و خواست پذيري

از شاخصه مهم احزاب پيشرو، تناسب آن با نيازمندي هاي زمان و مردم است و تنها رمز موفقيت يک حزب همين امر بوده مي تواند. افغانستان جديد، خواست هاي جديد دارد. آنچه مي تواند افغانستان نوين را از گذشته اش جدا سازد، اين چند ويژگي است:

الف: عقلانيت: گريز از جهل و حرکت به سوی عقلانيت، سنگ تهداب افغانستان نوين به شمار مي رود. خرد ورزي و منطق پذيري، جامعه را به سمت دموکراسي، مدنيت و مردم سالاري سوق مي دهد و استحکام نظام را در ثبات سياسي اش مضاعف مي سازد.

ب: مدارا: تساهل و همپذيري، مانع تکرار خشونت، تهديد و ارعاب مي گردد. شرايط جديد ايجاب مي کند تا همه همديگر را در يک منطق باز پذيرفته، در خانهء مشترک زندگي مشترک داشته باشند.

ج: فرهنگ جديد: همانگونه که سياست در افغانستان تحول پذيرفته است، سير فرهنگي نيز نشان از تغيير در بنياد فرهنگی جامعه مي دهد. جنبش هاي جديد فرهنگي آغاز يافته است. اين خيزش ها، همراه با گذشت زمان، به يک جريان مواج تبديل گشته، در شکل گيري جامعهء مدني و فرايند نوسازي و توسعهء سياسي نقش موثري ايفا خواهد کرد.

د: قانونمندي: قانونمند بودن از مشخصه های غير قابل انفکاک جامعهء مدني و حکومت دموکراتيک به حساب مي آيد. ثبات سياسي و اجتماعي در يک نظام قانونمند، قابل دوام و پايداري است. حل منازعات در درون ساختار سياسي، توسط همين امر امکان وقوع مي يابد. اختلافات اجتماعي ديگر نيز از همين راه قابل حل مي باشد. جلو گيري از خشونت، تبعيض و نا برابري در سايه قانون به عدالت و تساهل تبديل مي گردد.

3-      وسعت نظر

هر نهادي سياسي وقتي مي تواند به موفقیت برسد که از انحصار، سمت گرايي، قوميت پرستي، فراکسيون بازي و استبداد بيرون آمده ظرفيت ملي پيدا نمايد، و در پناه تکثر و همخواهي به توزيع عادلانه قدرت بپردازد و برنامهء رفاه اقتصادي جامعه را در سطح وسيع تطبيق نمايد و مراقبت از منافع و مصالح ملي را در اولويت کار خود قرار دهد.