صفحه نخست > دیدگاه > وبلاگ نویس > نړيوالي کاليزي اويو او بل ته د هغو د بدلون چاري

نړيوالي کاليزي اويو او بل ته د هغو د بدلون چاري

Hask
جمعه 26 اكتبر 2012

زمان خواندن: (تعداد واژه ها: )

همرسانی

DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>


















UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>

UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>

UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>

UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>



د نجومي څيړنو
او په ځانګړې توګه د کليزو ، مياشتو ، ورځو او ساعتونو د پوهېدلو او منځ ته راوړلو
نوښت د يوشمير نورو پوهنيزو څانګو په څير په ختيځ کي شوئ دئ . تاريخي لاسوندونه
ښئي چي د ورځو د ويش لومړنۍ هڅه د نيل سند پر شا او خوا دلرغونو مصريانو او بيا د
دجلې او فرات سندونو تر منځ اوسېدونکو له لوري شو ېده
. په لرغوني چين ، پخواني هند او لرغونو
اريائيانوکي هم د څيړنو دا لړۍ پالل شوې شوېده .خو په دې ډله کي مصريان تر نورو
مخکښه وه
.
لرغونو مصريانو
په لومړيو کي نجوم پوهنه د سحر او جادو په توګه کارول ، د همدې انګيرني په بنسټ د
ورځو مياشتو او کلنو پيژندنه د نجوميانو او ساحرانو دنده ګڼل کېده . خو ورورسته دا
دنده د نورو سحري او جادويې بوختياو څخه بيله شوه او د دربار په چارو کي يې زيات
ارزښت پېدا کړ . نجوميانولومړۍ ځل ، ورځ په لسو برخويا ساعتونو و ويشل اوپر هغه بر
سېره يې ، يو ساعت د لمرختلو او بل ساعت يې د لمر لوېدلو مهال ته ور بيل کړ او بيا
يې شپه هم د ورځي سره برابره وګڼل ، په دې ډول يوه شپه ورځ څلورويشت برخي ياساعته
ومنل شوه . د ورځو د ويش وروسته د کال د پيژندلو خبره منځ ته شوېده اوتر هغه
وروسته د کال په ويش کي دمياشتو ونډي ته پام شوی دئ
. څرګنده خبره ده چي د دې ويشونو او د
هغو د پيژندلو لړۍ په ناببره توګه نه بلکي د پيړيو ، پيړيو پر له پسې هڅو او زيار پايله
وه چي د خپل مهال اړوند ټولو انسانانوته د منلو او پاللو وړ کليزه جوړه شي
.
په نړۍ کي زيات
شمير کليزي د اولسونو او ټولنو له لوري کارول کيږي ، يو شمير دا کليزي ډيري نيمګړي
او ابتدايې او يو شمير بيا پر مخ تللي او هر اړ خيزي دي . چي تر ټولو نامتو کليزي يې
د زيږديزي (
ميلادي ) ، عبريزي ( يهودي ) ، زردشتيزي ( اهورايې )، لمريزي ( شمسي، (سپوږ ميزي ( قمري ) ،او کنفيسيزي ( چيني ) په
نوم ياديږي . د دې يادشويو کليزو د پيل ، پاې او په منځ کي د مياشتو او ورځو ويش
يو له بله توپير لري ، يو شمير يې د کال څلورو فصلونو ته په پام سره تنظيم شوي او
يو شمير يې دځانګړو پيښو په تړاو پيل شوي دي
.
١ - زيږديز ه يا ميلادي کاليزه :دا کليزه په زياته پيمانه د حضرت عيسی ( ع ) دلارويانوله لوري کارول کيږي، د
يو شمير کسانو په باوردا کليزه د نوموړي د زيږيدو څخه پيل شوېده . په شپاړسمه پيړۍ
کي دې کليزي بدلون وموند. ( دګريګورين او جولين د کلنۍ شميرواوښتون
) زيږديز
کال ټول ټال دولس مياشتي لري چي د پيل مياشت يې د جنوري په نوم ياديږي
.د
ټول کال د ورځو شمېره يې او ٣٦٥ ورځو ته رسيږي
. دا کليزه نړيوال شهرت لري اوپه ټولو
هغه هېوادونو کي چي وګړي يې د عيسوي دين پيروان دي ،کاورل کيږي
.
٢ - عبري يا يهودي کليزه : دا
کليزه دولس مياشت لري او د ورځو شمېره يې (
٣٥٤ ) ته رسيږي . عبري نوئ کال د سپتمبر پر ٢٣ مه نيټه
پيليږي
. د عبري کليزي کارونکي په دې باور دي
چي د دې کال پيل د حضرت ادم ( ع ) او بي بي هوا د پيدايښت څخه پيليږي
. دا
مهال يې د کلونو شمېره
( ٥٧٦٨ ) تم کال ته رسيږي . د
عبري کال لومړۍ ورځ د هشانا (
پيدايښت ) د جشن تر سر ليک لاندي د عبادتونو په
ترځ کي نمانځل کيږي
.
٣ - زردشتي يا اهورايې کليزه : په
زردشتي کليزي کي ټولي مياشتي ديرش ورځي دي او هره ورځ بيل نوم لري چي زردشتيان يې
په اورېدلو پوهيږي چي د مياشتي کومه نيټه ده . د هري مياشتي لومړۍ ورځ اورمز د (
اهو را مزدا ) لسمه نيټه ايان
( اوبه ) شلمه ورځ وهرام ( برياليتوب ) او ديرشمه ورځ انارام ( سپېڅلې رڼا )
په نومونو يادوي . د ا کال د زردشت د سپيڅلتيا د پيل څخه حساب شوېدئ ، چي دا مهال يې
د کلونو شميره ٢٥٣٨ شم کال ته رسيږي
.
٤ - کمفيسيوس يا چيني کليزه : په
چين هېواد کي د ٢٦٠٠ کاله را په دېخوا يوه کليزه معمول ده چي ، د پيړۍ پر ځای
شپيته کاله لري ، چي پنځه ځله دولس کلنئ پړاو يې بشپړ مهال ته رسوي
. هر
کال يې د يوه پيژندل شوي حيوان په نوم ياديږي . د بيلګي په توګه د چرګ کال ، د
زمري کال ، د موږک کال اونور ، چي هر يو يې د چيني وګړو لپاره بيله ځانګړتيا لري .
کال دولس مياشتي لري او د شمير له مخي د هري مياشتي ورځي د بلي مياشتي سره ورته نه
دي
. د
دې کاليزي پيل د کنفيسيوس له ائېن سره تړاو لري
.
٥ - ليږديزه - سپوږميزه يا هجري قمري
کليزه:
داکليزه
د لمريزي په څير د حضرت محمد (ص) د هجرت له مهاله پيليږي . د سپوږميزي او لمريزي
کليزي د کلونو د شميرې تر منځ توپير د سپوږمۍ او لمر په بدلون کي دی
. دوولس
مياشتي لري او د ورځو شمېره يې په ټوليزه توګه ٣٥٤
ته رسېږي . د کال پيل يې د مرغومي ( جدي ) مياشت
د لومړۍ نېټې څخه پيليږي
.
٦ليږديزه - لمريزه يا هجري شمسي کليزه : لمريز
کال چي هجري شمسي کال هم ورته وايې د حضرت رسول اکرم ( ص ) د هجرت څخه پيليږي . د
لمريز کال لومړۍ مياشت د وري يا حمل په نوم ياديږي اود دې مياشتي لومړۍ ورځ د
نوروز په نوم يادوي ، چي د زيږديز کال د مارچ مياشتي د ٢٢
مي نېټې سره سمون خوري . کال يې څلور
فصله ، او هر فصل يې درې مياشتي دئ چي په ټوليزه توګه دولس مياشتي کيږي . او ټول
کال يې ٣٦٥ ورځې دئ . په افغانستان کي لمريز کال د کارولو تر ټولو پخواني سندونه
هغه نوټونه يا کاغذي پېسې دي چي د اعليحضرت امان الله خان د واکمنۍ د پيل (
١٢٩٨ لمريز کال )  پر مهال خپاره شوي او کارول شويدي .
د
کاليزو د بدلون او اړولو چاري

که وغواړو چي
هجري شمسي کال په هجري قمري کال واړوو ( بدل )
 د دې لپاره اړ يو چي داچاري تر سره کړو : لومړۍ د يوه ټاکلي لمريز کال شمېره په
يوولس کي ضربوو . د ضرب شوي شميرې حاصل پر ٣٦٥ ويشو او بيا هغه په لاس راغلې شميره
د لمريز کال پر ټاکلې شميرې زياتوو ، چي په پايله کي به د سپوږميز کال شمېره په
لاس راشي . يوه بيلګه وړاندي کوو
:
د افغانستان د خپلواکۍ
هجري شمسې نېټه ١٢٩٨ کال و. که وغواړو چي دافغانستان د خپلواکۍ هجري قمري نېټه
پېدا کړو لومړۍ ١٢٩٨
په ١١ کي ضربوو چي ١٤١٧٨ شمېره به په لای
راکړي . بيا دا شمېره پر ٣٦٥ وېشو ، چي د ٣٨ شمره به يې حاصل راشي
. بيا
دا ٣٨ د ١٢٩٨ سره جمع کوو چي ورستۍ شمېره به ١٣٣٧ وي چي د افغانستان د خپلواکۍ
هجري قمري کال څرګندوي
.
او که وغواړو
چي هجري قمري کال په هجري شمسي کال واړوو ، په هغه صورت کي اړ چي دا چاري تر سره
کړو : لومړۍ هجري قمري کال په يولس کي ضربوو ، بيا د ضرب حاصل پر ٣٦٥ تقسموو او د تقسيم
حاصل د هجري قمري کال د شمېرې څخه منفي کوو چي په پايله کي به د هجري شمسې کال
شمېره په لاس راشي. يوه بيلګه وړاندي کوو
:
امير عبدالرحمن
خان په ١٢٩٦ هجري قمري کال د افغانستان واکمن شو . که وغواړو چي همدا نيټه په هجري
شمسې کال واړو لومړۍ به ١٢٩٦ په ١١ کي ضرب کړو چي حاصل به يې ١٤١٥٦ شميره وي . بيا
به نوموړې شميره پر ٣٥٤ و وېشو چي حاصل به يې ٣٩
شمېره وي . تر هغه وروسته به د ٣٩
شمېره د هجري قمري سنې څخه منفي کړو چي حاصل به يې ١٢٥٧ شميره وي او دا هغه هجري شمسي
کال دۍ چي امير عبدالرحمن خان د افغانستان واکمن شو
.
د نړيوالو
تاريخونو د ښودلو لپاره اړ يو چي هجري شمسي سنه په ميلادي سنه واړو . د دې لپاره
اړيو چي د شمسي سنې سره ٦٢٢
شمېره جمع کړو . يوه بيلګه وړاندي کوو
، که د افغانستان د د خپلواکۍ د ګټولو کال په پام کي ونيسو چي په١٢٩٨ لمريږ کال د
انګريزانو سره تر پوځي مخامختيا وروسته تر لاسه شوه ، په ميلادي سنه واړوو ،(
١٢٩٨ + ٦٢١ = ١٩١٩ ميلادي ) په
هغه صورت کي به د افغانستان د خپلواکۍ د ګټولو کال د ١٩١٩
ميلادي کال سره سمون وخوري.

 عبدالهادي مجروح


آنلاین : http://hask.blogfa.com/post-325.aspx

آنلاین :
آنتولوژی شعر شاعران جهان برای هزاره
آنتولوژی شعر شاعران جهان برای هزاره

مجموعه شعر بی نظیر از 125 شاعر شناخته شده ی بین المللی برای مردم هزاره

این کتاب را بخرید
Kamran Mir Hazar Youtube Channel
حقوق بشر، مردم بومی، ملت های بدون دولت، تکنولوژی، ادبیات، بررسی کتاب، تاریخ، فلسفه، پارادایم و رفاه
سابسکرایب

تازه ترین ها

اعتراض

ملیت ها | هزاره | تاجیک | اوزبیک | تورکمن | هندو و سیک | قرقیز | نورستانی | بلوچ | پشتون/افغان | عرب/سادات

جستجو در کابل پرس