به کودکان خود چی می آموزیم؟

براساس گزارش وزارت معارف از سال ۱۳۸۶، ۸۵٪ شاگردان دختر در افغانستان مکتب ابتداییه را به پایان می رسانند، اما ۵٪ آنها مکتب متوسطه را به پایان می رسانند. اینکه این آمار دقیق اند یا نه قابل تامل است، اما این حقیقت دارد که تعداد دخترانی که از مکتب لیسه فارغ می شوند هنوز هم اندک است. براساس گزارش وزارت معارف ریشه های اصلی این مشکل ازدواج قبل از وقت، فقر، ناامنی، و کمبود معلمین و مکاتب دخترانه اند. همهء این مشکلات بدون شک در پایین بودن سطح تحصیل دختران نقش دارند، اما محیط، شیوه و مواد درسی هم روی علاقمندی دختران به تحصیل و ایجاد آگاهی در مورد ارزش آن تاثیر دارد. موجودیت زنان در کتاب های مکتب برای اینکه دختران نسبت به مکاتب شان احساس تعلق کنند، ارزش آموزش را درک کنند و الگو های موفق داشته باشند ضروری است. علاوه بر آن انعکاس دادن فعالیت های زنان در کتاب ها باعث می شود که مشارکت زنان در اجتماع در میان نسل نو به عنوان یک اصل عادی پذیرفته شود.

اکثریت کتاب های مکتب در افغانستان زنان را نادیده می گیرد و یا به شیوه های متعصبانه از آنها یاد می کند. مثلا در کتاب های زبان دری برای صنوف پنج و شش اکثرا در مقالات و نقاشی ها در مورد مکتب و یا صنف درسی زنان وجود ندارند و از زنان فقط به عنوان مادران و یا خواهران یاد می شود. شخصیت های اکثریت همه نقاشی ها، عکس ها، مقالات در مورد شخصیت های تاریخی، حکایات و قصه ها تنها مردان استند. یگانه زمانی که از زنان یاد می شود در رابطه به مردان خانوادهء شان و یا در محیط خانهء شان است.

مقالهء «سپورت و ورزش» در کتاب دری صنف پنجم با نقاشی ای همراه است که هفت پسر را در حال دویدن نشان می دهد. در همه مقالات، قصه ها و رسامی های مرتبط به ورزش تنها شخصیت های پسر نشان داده شده اند. علاوه بر آن، با وجود اینکه تقریبا پنجاه در صد کار های زراعتی را زنان انجام می دهند، براساس کتاب های دری صنف پنجم و ششم دهقانی هم مختص به مردان است. همه پولیس ها، کلال ها، سازندگان، داکتران، و کارگرانی که در این کتاب ها از آنها یاد شده اند مردان استند. تقریبا همه کار هایی که بیرون از خانه انجام می شوند در کتاب های دری به مردان سپرده شده اند و زنان به عنوان مادران و یا قالی بافان در چهار دیوار خانه های شان مقید شده اند. علاوه بر آن اکثر نوشته های به چاپ رسیده در این کتاب ها توسط مردان نوشته شده اند و نام نویسنده های معاصر و یا کلاسیک زن به ندرت به نظر می رسید. با وجود اینکه این کتاب های ادبیات ادیسون یا انیشتین یا ابن سینا را معرفی می کنند، از رابعه بلخی، مخفی بدخشی، پروین پژواک، خالده فروغ، نادیا انجمن، حمیرا قادری، پروین اعتصامی و دیگر شاعران زن اصلا یادی نشده است. یگانه زمانی که در این کتاب ها نقاشی یک زن دیده می شود در مقاله ای در مورد مادران است و یگانه عکسی که از یک زن در تقریبا سه صد صفحه دیده می شود از یک معلم زن.

معرفی کردن زنان و کار های ادبی شان و سهم دادن زنان در عرصه های متفاوت اجتماع زریعه عکس ها و نقاشی ها در کتاب های مکتب باعث خواهد شد که دخترانی که می آموزند بیشتر علاقمند به پایان رساندن تحصیلات خود شوند چون از اهمیت تحصیل خود و کارآمدن بودن آن آگاه تر خواهند شد، آرزو های بزرگتر خواهند داشت و خواهند توانست خود را به عنوان یک زن موفق تصور کنند. علاوه بر آن، به تصویر کشیدن فعالیت ها و دستاورد های زنان در گذشته و در زمان حاضر و تدریس آن به کودکان باعث می شود که فعالیت اجتماعی زنان قابل قبول تر گردد و تاریخ زنان در افغانستان به وسیله کتاب های درسی ثبت شود و جزیی از حافظه تاریخی مردم گردد. کتاب های مکتب خصوصا دارای اهمیت استند چون توسط تعدادی زیادی از اعضای نسل نو، دختر و پسر، خوانده می شوند و می توانند باعث به وجود آمدن تغییر در دیدگاه مردم به صورت درازمدت و نهادین گردد. علاوه بر آن، موجودیت زنان در کتاب های درسی باعث می شوند دختران دانش آموز به آنها به عنوان الگو ها و نشانه های موفقیت ببینند و بیاموزند که تحصیلات می تواند آنها را برای کار در عرصه های متفاوت آماده بسازد. برای ایجاد تغییر در آمار و ارقامی که نشاندهنده کم بودن تعداد فارغین دختر از مکاتب است ضروری است که ما با استفاده از کتاب ها مکاتب را جایی مفیدتر برای آنان بسازیم و به دختران و پسران خود در مورد تاثیرات تحصیل زنان بیاموزانیم و زنان الگو و موفق را که با استفاده از تحصیل توانسته اند دستاورد داشته باشند معرفی کنیم.

این مقاله قبل از این در هفته نامهء «راه مدنیت» به نشر رسیده بود.

دسته‌بندی شده در: مقالات