زنان افغانستان در سال ۱۳۹۱

سال ۱۳۹۱ برای زنان افغانستان سال مبارزه بود. با گزارشات افزایش خشونت ها علیه زنان، قتل بیش از پنجاه و پنج زن در مناطق مختلف کشور، خصوصا قتل ناجیه صدیقی، حنیفه صافی، شکیلا، انیسه و نجیبه، زنان و مردان برابری خواه به صورت گسترده ای به دادخواهی پرداختند. قتل نجیبه در پروان باعث برگزاری راه پیمایی در کابل و پروان گردید و قتل شکیلا باعث اعتراضات در کابل و بامیان شد. قتل ناجیه صدیقی و حنیفه صافی، از فعالین حقوق زنان در افغانستان، باعث شد نهاد های اجتماعی با استفاده از رسانه های داخلی و جهانی خواستار توجه بیشتر به امنیت برای زنان گردند. علاوه بر آن، افزایش سهمگیری رسانه ها در مبارزه با مشکلات زنان باعث شد تا گفتگویی گسترده و سراسری در این زمینه در مملکت ایجاد گردد. کمپاین اطلاع رسانی رسانه ها برای مبارزه با تجاوز یک مثال این نوع فعالیت بود. سال ۱۳۹۱ برای زنان افغانستان دشوار و کشنده اما در عین حال امیدوار کننده بود. در این نوشته به بعضی از بزرگترین چالش ها و دستاورد های زنان در جریان سال گذشته می پردازم.

چالش ها:

در جریان سال گذشته، قتل ناموسی در افغانستان افزایش بی سابقه ای داشت. در ماه میزان، کمیسیون مستقل حقوق بشر اعلام کرد که تنها در شش ماه اول سال، بیش از۶۰ زن به قتل رسانده شدند و قاتلین اغلب اعضای خانواده‌ی قربانیان بودند. این قتل ها در طول سال ادامه داشتند. در آخرین هفته‌ی سال، دختری در بدخشان به دلیل این که به کسی وعده‌ی ازدواج داده بود توسط پدر و برادرش زنده به گور شد. علاوه بر آن در ۱۳۹۱، رسانه ها تعداد زیادی از قضایای تجاوز را مورد پوشش قرار دادند. در ماه میزان، تعداد این تجاوزات به بیشتر از ۳۰ می رسید.

کاهش مشارکت زنان در رسانه ها یکی دیگر از دغدغه های زنان در جریان سال گذشته بود. دیده بان رسانه های آزاد افغانستان، نی، در ماه قوس اعلام کرد که حضور زنان در رسانه های کشور ده در صد کاهش یافته است. یکی از مهمترین دلایل این کاهش، عدم موجودیت امنیت برای زنان فعال است. تعدادی از زنانی که در رسانه ها مشغول به کار بودند با قتل خبرنگاران و هنرپیشه های زن دست از فعالیت کشیدند.

با وجود این که شبکه‌ء زنان افغان و دیگر موسسات به صورت مکرر خواهش افزایش تعداد زنان در حکومت شده اند و حتی درخواست نموده اند حداقل ۳۰ در صد کابینه مشتکل از زنان باشد، هنوز هم تعداد زنان در کابینه‌ی افغانستان از سه تن افزایش نیافته است. این نشانه ای است از مختص شدن قدرت سیاسی به مردان در مملکت.

در جریان سال گذشته حنیفه صافی و ناجیه صدیقی، سرپرستان امور زنان در ولایت لغمان، بنفشه، هنرپیشه‌ی زن و انیسه، کارمند کمپاین پولیو، از جمله زنان فعالی بودند که به قتل رسیدند. تعدادی زیادی از فعالین هم با تهدید روبرو شدند. این اخطار ها به مهاجر شدن سحر پرنیان، یک هنرپیشه‌ی دیگر، انجامید. قتل این زنان بدون شک باعث کاهش حضور زنان در اجتماع و ایجاد وحشت بیشتر می گردد.

عدم تطبیق قانون منع خشونت علیه زنان، مانند سال های قبل از آن، در سال ۱۳۹۱ هم مشکل بزرگی در راه زنان افغانستان بود. با وجود اینکه بیشتر از چهار سال از توشیح این قانون توسط رییس جمهور می گذرد، در اکثر قضایای خشونت و تبعیض علیه زنان و در اکثر محاکم نادیده گرفته می شود. این مشکل نشانه ای است از عدم دسترسی زنان به سیستم قضایی. زنان در سراسر مملکت با مراجعه کردن به محاکم با دشواری های زیادی، از جمله آزار و اذیت و سواستفاده جنسی، قرار می گیرند. قضیه‌ی دیوه که می خواست از طلاق بگیرد اما توسط قاضی مورد آزار قرار گرفت و یا بتول مرادی که وقتی برای بدست آوردن حقش به قانون مراجعه کرد و توسط سیستم قضایی متهم به خشونت علیه مردان گردید و از او تقاضای رشوت گردید، مثال هایی از تبعیض آشکار علیه زنان در سیستم قضایی است. علاوه بر آن، کم بودن تعداد قضات و وکلای زن هم به این مشکل می افزاید.

دستاورد ها:

با وجود موانع و مشکلات فراوانی که زنان افغانستان با آنها روبرو اند، ۱۳۹۱ سالی مملو از فعالیت و دستاورد برای زنان بود.

در جریان سال ۱۳۹۱ برای اولین بار، در یک ولسوالی افغانستان تعداد دختران در مکاتب بیشتر از پسران بود. ولسوالی پنجاب در بامیان ۹۶۰۰ تن دانش آموز دختر و ۷۸۰۰ شاگرد پسر داشت.

در عرصه دولتداری زنان دستاورد داشتند. سایره شکیب سادات به عنوان اولین ولسوال زن در ولسوالی آقچه در ولایت جوزجان به کار آغاز کرد. عادله راز به عنوان معاون اول رییس جمهور افغانستان انتخاب شد.

زنان در عرصه ورزش دستاورد های فوق العاده داشتند. تهمینه کوهستانی به خاطر شرکت در المپیک در سراسر جهان مورد تقدیر قرار گرفت، صدف رحیمی، یک بوکسر زن، شهرت جهانی یافت، و دختران فوتبالیست افغانستان چندین بار موفق به وطن برگشتند. یکی از بزرگترین موفقیت های شان پیروزی در مسابقات جام قهرماني جنوب آسيا بر تيم فوتبال دختران پاكستان بود.

در جریان سال گذشته فعالیت های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی زنان و مردان مدافع برابری جنسیتی چشمگیر بود. مهم تر این است که این فعالیت ها در رسانه ها انعکاس یافتند و مختص به کابل نبودند. در کابل، در روز جهانی زن، جمعی از زنان بیش از یک هزار گل را میان زنان، از جمله زنان کارگر توزیع کردند. علاوه بر آن، کمیته مشارکت سیاسی زنان افغانستان در همکاری با چند نهاد دیگر جلسه ای بزرگزار کردند که در آن صد ها تن شرکت کردند. در جریان این برنامه با سکوت از زنان مبارزی که در ده سال گذشته به قتل رسیده اند یادبود صورت گرفت. برای مبارزه با خشونت علیه زنان در کابل امضا جمع آوری شد. در همبستگی با کمپیاین جهانی «یک میلیارد انسان به پا می خیزند» زنان و مردان در کابل راه پیمایی نمودند. این کمپاین در ۲۰۷ کشور فعالیت داشت. در آخرین هفته سال ۱۳۹۱ زنان از مرکز هنر های معاصر افغانستان در کابل یک نمایشگاه نقاشی را تدوین کردند که در آن زندگی و افکار زنان انعکاس یافته بود.

در هرات نخستین جشنواره‌ی بین المللی فیلم زنان باعث تقدیر از کار دهها فیلم ساز زن گردید. علاوه بر آن، زنان هراتی یک سینمای خانه گی را برای زنان ایجاد کردند. هم چنان، از روز جهانی همبستگی زنان جهان در تالار دوهزار نفری مولانا جلال الدین محمد بلخی در هرات تجلیل شد و در این مجلس محبوبه جمشیدی، رییس امور زنان، اعلام کرد که خشونت علیه زنان در سال گذشته در هرات ۲۵ در صد کاهش یافته است. علاوه بر آن، بر اساس گفته های والی هرات ۶۰ در صد داوطلبین کانکور در سال گذشته زنان بودند.

در گنبدگِ بامیان یک مسابقه اسکی برای زنان تدوین شد که بیش از دو صد تماشاچی داشت. در مصاحبه ای جواد کیا، یک خبرنگار در بامیان، گفت که اکثر تماشاچیانِ این مسابقه زنان بودند و یک بانوی جوان بامیانی، زهرا، مقام اول را از میان نُه اشتراک کننده از خود کرد. در بامیان و کابل زنان در تظاهرات بر علیه کشتار هزاره ها شرکت کردند. علاوه بر آن، زنان و مردان آزادی خواه در کابل و بامیان چندین بار، برای عدالت خواهی برای شکیلا، زنی که در خانه‌ی یک نماینده‌ی مردم، به قتل رسید به سرک ها آمدند و فعالین و مردم در غزنی در مقابل دُره زدن طاهره، یک دختر جوان، اعتراض کردند و خواستار پی گیری و پایان بخشیدن به محاکم صحرایی شدند. علاوه بر آن، در ماه دلو زنان در بامیان برای اعتراض به تجاوزات گروهی به زنان دست به تظاهرات زدند.

در جلال آباد، ننگرهار شاگردان دانشگاه در مقابل آزار دهنده گان در خیابان ها ایستادگی کردند.

در کابل، پروان و هرات زنان در واکنش به قتل نجیبه که توسط طالبان تیرباران گردید راه پیمایی کردند.

در ولایت غور در ماه جدی زنان در اعتصاب عمومی اشتراک چشم گیر داشتند. مظاهره کننده گان خواهان انرژی برق و آباد شدن شاهراه مرکزی کشور شدند. سهم گیری زنان در این اعتراضات نشانه ای است از اهمیت یافتن صدای زنان در تصامیم اجتماعی.

در بدخشان، در ماه دلو یک نشست برای ریشه یابی و انسجام فعالیت ها علیه خشونت های جنسیتی برگزار گردید.

در ماه حمل سال گذشته، زنان در کندز به عدم تطبیق این قانون اعتراض کردند. شاید بزرگترین دستاورد در راه مبارزه برای برابری جنسیتی در افغانستان در سال گذشته افزایش پوشش رسانه ای مشکلات زنان باشد.

در سالی که گذشت رسانه ها به صورت گسترده ای به مشکلات زنان پرداختند. خبرنگاران برنامه اطلاع رسانی علیه تجاوز را به راه انداختند. بی بی سی در کار تحقیقی بی سابقه آمار و ارقام مهم در مورد زندگی زنان افغانستان را در اختیار مردم قرار داد و رسانه ها در پی گیری و پوشش اعتراضات زنان و مردان برابری خواه نقش عمده داشتند.

سال ۱۳۹۱ برای زنان افغانستان سالی پر از فراز و نشیب بود، اما در کُل در جریان سال گذشته همبستگی میان زنان و نهاد های برابری خواهانه افزایش یافت. با سبب پوشش رسانه ای فعالیت های زنان بدون شک آگاهی عمومی در عرصه حقوق زنان هم باید بیشتر شده باشد و فعالیت های اجتماعی و فرهنگی زنان در جریان سال گذشته، خوشبختانه بیشتر از آن بودند که بتوانیم در این مقاله بگنجانیم. برای اینکه زنان و مردان برابری خواه از تجربیات ۱۳۹۱ بیاموزند ضروری است که به صورت دقیق و عمیق تر اتفاقاتی سال گذشته را مرور کنیم و مورد گفتگو قرار دهیم و این نوشته می تواند آغازی برای این گفتگو ها باشد تا سال آینده مقاوم تر و همصدا تر به مبارزه‌ی خویش ادامه دهیم.

این نوشته برای اولین بار در وبسایت «راه مدنیت» به نشر رسیده بود.

دسته‌بندی شده در: یادداشت ها