آلودگی هوا در پایتخت افغانستان

قبل از اینکه روی عوامل و برون رفت معضله آلودگی هوا در کابل حرف بزنیم باید بدانیم که آلودگی چیست؟

آلودگی عبارت از تاثیرات مضره ناشی از عمل کرد انسانها بالای محیط زیست و پراگنده شدن مواد زهری و نا پاک در محیط زیست میباشد ، خصوصآ از طریق تولیدات زراعتی ،صنعتی که اکثر این آلود گی ها منبع انسانی دارند و میتوانند رفع گردند زیرا علل بو جود آمدن این نوع آلودگی ها خود انسانها و مردم جامعه اند. انسانها میتوانند منبع آلودگی های محیطی را توقف و یا تغیر دهند ما نند انداختن تـوته های مازاد نان، مواد خوراکه، ترکاری ؛ میوه جات ، مواد بسته بندی تجارتی، ضایعات کیمیاوی در آب دریا، جوی ها، کنار جاده ها ویا استعمال انجن های فر سوده عراده جات که کاربن دای اکساید بیشتر تو لید مینماید. استخراج معادن از منابع طبیعی، مو نیفکچر تو لیدات مختلف ، به دور انداختن اشیائیکه به آن احساس ضرورت نمی شود. این ناممکن است که تمام چیز ها ی خوب و یا خراب داشته باشیم تا یک نوع آلودگی را سبب نه شوند مهم این است تا اشیای را اکه بدست داشت با شیم و یا نداشته باشیم ، چطور تا ثیر نا گوار بالای محیط زیست میگذارد. ما باید تصمیم بگیریم که یک محیط زست سالم داشته باشیم و یا لوازم آلو ده کننده محیط ؟ علاوه برانجن های کهنه ، مو جودیت جنراتورها ، فلم های خشن نیزآلودگی مغزی را سبب میشوند، عکس ها در موتر ها، اعلانات فلم ها که انسان را بیشتر حریص مینماید نیز یک نوع آلودگی روحی و روانی است . آ لو دگی هوا، آلودگی جنتیکی، الود گی آ بهای زیر زمینی ، الودگی آب های سطحی؛ الودگی خاک، آ لودگی سلفر، آلودگی مواد نفتی و گازی الودگی های بصری میباشند که هوا را نا مناسب ساخته اند. یا بطور خلص گفته میتوانیم که آلودگی عبارت ازمو جودیت هر عنصر نا مطلوب در ایکو سیستم است.

قسمیکه دیده میشود معضله آلو دگی هوا درین روز ها یک مقدارمشکلات زیادی را برای همشهریان وباشندگان شهرکابل به بار آورده ، سر و صدا های ازین ناحیه در موردشیوع امراض مانند سکته های قلبی و طرق تنفسی در گوشه و کنارشهر بر پا شده است. تا جائیکه دیده میشود مو ئسسات و ادارات ذیربط دولتی و غیر دولتی نیزدر صدد آن اند تا چطور در رفع این معضله حیاتی اقدام نمایند.

درحقیقت امر شهر کابل در یک و ضیعت بد آلودگی قرار دارد و هوای شهر کابل را شدیدآ متا ثر ساخته که نا شی از عوامل زیر میباشد:

1- کاربن دای اکساید:

مو جودیت و تجمع گازکاربن دای اکساید درهوا ناشی از عراده جات فر سوده، داش های خشت پزی، نانوائی ها، حمام ها، جنرا تور ها، عراده جات سنگین دیزلی، بخاری های مواد سوخت فوسیلی ( ذغال سنگ) و غیره که باعث مشکلات و امراض سر دردی، سر چر خی، نفس تنگی؛ تکالیف گوش، لرزش عضلات، بیهوشی، کسالت وجودکه مانع گرفتن اکسیجن و دیگر نا رسائی ها را بار می آورد. این گاز به حالت عادی زهری نبوده مگر غلظت بیشتر آن علاوه بر تهیج در دستگاه تنفسی انسان و حیوان، صدمه بزرگی را به لایه اوزن که قشر محا فظوی زمین است نیز وارد مینماید.

2- کاربن مو نو اکساید:

این گاز که ناشی از مواد سوخت ماشین های هوا پیما، عراده جات؛ کار خانه جات به شکل نیم سوز در هوا رها میشود خطر ناکتر از کاربن دای اکساید است. قسمیکه
دیده میشود در تر کیب این گاز یک اکسیحن موجود بوده ، زمانکه داخل سیستم تنفسی انسان ویا حیوان میگردد، نسبت تمایل با هیموگلوبین( ماده سرخ رنگ خون را که دارای آهن است حجرات خون راغلیظ میسازد) تعامل نموده یک اکسیجن دیگر از هیمو گلوبین میگیرد که درین صورت کاربو اکسی همو گلوبین را تشکیل میدهد و دستگاه تنفسی تحت فشار بیشتر قرار میگرد تا اکسیجن مورد نیاز را به قلب برساند، درین صورت فشار زیاد بر دستگاه وارد گردیده امراض مختلف قلبی، تنفسی و خفگان را بوجود می آورد که میتوان ازعوامل آن سردردی، سر گیجی، خستگی و کسالت و جود را نام برد. با ید یاد آور شد که گاز مونواکساید بالای نباتات نیز تاثیر داشته سبب کم شدن عمر نبات؛ پیج وتاب خوردگی بر گها، عدم رشد بر گها وپائین آوردن قدرت تکثیر را در نباتات بوجود می آورد.

تاثیربیشتر این گاز در لایه ازون است که اوزون(O3) از اوکسیجن سه ولانسه ساخته شده کاربن مو نو اکساید در اثر تعا مل یک اوکسجن آنرا گرفته کاربن دای اکساید را تشکیل میدهد و اکسیجن O2 را آزاد مینماید. با ادامه این تعامل لایه ازون نازکتر شده میرود و قدرت سوختن و پارچه شده اجرام سماوی را که به طرف زمین میریزند از دست میدهد.

3. موجودیت تولیدات/گازات کیمیاوی:

نظر به اطلاعات وارده ماشین های تصفیه هوا که درگو شه های شهر کابل نصب گردیده ذرات عنصر سرب که ناشی از سوخت تیل های بی کیفیت و تصفیه نا شده، خاک آلوده، رنگ های تعمیراتی، پوش کریم های جلدی اکثرآ در ترکیب هوای شهر مشاهده گردیده. سرب از جمله عنصر سمی است که سبب بیماری های خونی و مغزی، نارسائی ها فکری کو دک، و ضعف حافظه ، دستگاه گوارشی و استخوان ها میگردد و امکان بلند بردن چربی خون نیزاز آن متصورو برای دختران و خانم ها
تا ثیر ناگوار دارد. البته راه جلو گیری آن ممانعت از تورید نیل های بی ستندرد و نازل قیمت لوله ها و دیگر اشیای سربی است.

همچنان کنترول آزمایش پمپ استیشن ها نسبتآ کار آسان است که در صورت بروزعلایم عناصر مضره و مواد بی کیفت درتر کیب تیل پمپ استیشن هارا مسدود و یا جریمه نمایند، مگر قسمیکه دیده میشود این کار در شراییط کنونی ناممکن بنظر میرسد.

4. مو جودیت ذراتParticles در هوا به شکل تعلیق:

نسبت کاهش فرش نباتی ، قطع جنگلات ، عدم بر نامه سر سبزی در کمربند سبز کابل( دامنه کو های اطراف) بر نامه تنظیم کثافات ازجانب اداره بلدیه، عدم آگاهی مردم و همکاری شان با شهرداری یک مقدار ذرات مختلف ضایعات جامد و مایع در تر کیب هوای شهر به شکل معلق دخیل و مانند یک پارچه ابر خفیف فضای شهر را تحت پو شش قرار داده که مسافرین هوا پیما خو بتر آنرا مشاهده کرده میتوانند. این ذرات نا شی از پرا گندگی ضایعات مختلف انسانی، حیوانی، موادتجارتی و کیمیا ویست که از بیت الخلا ها، کثافت دانی ها، جویچه های سرک، آبهای بد رفت حمام های بدون سنتدرد، رستورانت ها، قصابی های ها و گردو خاک سرک ها و کو چه های خامه است که تو سط حرکت باد و عبور مرور عراده جات در هوا پرا گنده وبه شکل معلق در گردش اند. ذرات مذکور مو جب سرایت امراض مختلف و مصابیت با شندگان علی الخصوص اطفال و اشخاص مسن میگردد . علاوتآ این مواد به کمک جریان هوا روی مواد خوراکه فروشی های سیار در کنار سرکها و دو کاکین رسوب و قسمآ داخل منازل رهایشی نیز میگردد. اگر ذرات مذکور تو سط بر ف و باران به سمت زمین رسوب نماید سبب آلو دگی بیشتر خاک میگردد که باز هم متو جه برهم زدن صحت انسانها، حیوانات و نباتات خواهد شد. عمومآ ذرات به قطر5.0 یا0.5 ما یکرون سبب بیماری های مختلف حیوانات و انسان ها میگردد ، بندش جریان هوا درسلول های بر گ نباتات، فروکش درعملیه تر کیب ضیائی و مانع رسیدن شعاع آفتاب در آب نیز میگردد.

5. احتمال تر کیب گازات در هوا:

گرچه دستگاه های پیشرفته تثبیت کننده برای موجودیت گازات مضره دردسترس نیست و اگر کدام دستگاهی هم مو جودباشد مانند سایرامورات کشور نسبت عدم مراقبت و خدمات تخنیکی ممکن بصورت دقیق ذرات را تشخیص کرده نتواند و باز هم احتمال مو جودیت گازات سلفر دای اکساید، نایتروجن اکساید، نایتریت، میتان و غیره را نمیتوان نادیده گرفت. گازات مذکور به نوبه خود بالای صحت حیوان و نباتات تا ثیر ناگوار داشته سبب مصابیت به امراض مختلف میگردند. گازات مذکور به کمک شعاع آفتاب با ذرات و گازات دیگر عناصر تعامل نموده عناصر مضره دیگررا تشکیل میدهند که در بعضی حالات به شکل باران زهری دوباره به زمین بر گشت نموده سبب امراض تنفسی، مرگ های نا گهانی، برهم زدن کرویات سفید و سرخ خون، امراض جگرو قلب، جاری شدن آب چشم، سوزش چشم، امراض مختلف جلدی، حساسیت های مو سمی و غیره امراض را نظر به شدت مو جودیت و غلظت گازات در هواو در بعضی حالات امراض سر طانی را نیز بار می آورند. تاثیرات گازات متذکره را بالای حیوانات زره بینی ( تجزیه کننده گان) نیز نباید نا دیده گرفت. تاثیر بیشتر این نوع گازات در مجموع بالای نباتات، میتوان از فرسو دگی وخشک شدن کنار بر گ ها، زردی و ریزش نا بهنگام بر گ ها، غیر منظم بودن، سؤ شکل و مو جودیت لکه ها در روی برگ نباتات نام گرفت که موجب فروکش در تو لیدات و محصولات نباتی میگردد.

6. موجودیت پایه های دیش آنتن و ما یکرو ویف های مخابراتی:

نوع دیگر از آلا ینده ها ی عصری هوای شهر کابل، موجودیت و نصب پایه های مایکرو ویف و دیش آنتن های مخابراتی غیر سنتدردو معیاری در گو شه و اطراف کشور است . آنچه در شهر کابل به نظر میرسد این پایه ها درسطح بسیار پائین بالای بام ها و یا در ساحات هموار زمین نصب گردیده اند. شعاعات مر سله و آخذه تو سط این دستگاه ها بصورت عموم به شکل افقی و مستقیم صورت میگرد که درین هنگام هر زنده جان حتی پرنده گان در معرض شعاع آن قرار گیرد ، نظر به شدت موج و طول شعاع متضررگر دیده امراض گوناگون، لکه های جلدی، سرطان جلد،
سو ختگی و شاید مرگ را همراه داشته باشد. قسمیکه دیده میشود بسیاری آنتن ها روی بام های پائین منزل درمقابل بلند منزلها نصب گردیده که با شند گان بلندمنزل مقابل را متضرر میسازد. امکان دارد که یک تعدا زیاد همو طنان ازین مدرک متضرر شده باشند مگر تا فعلا کدام دستگاه تشخیص دهنده در بیمارستانهای شهرو جود ندارد. ایجاب مینماید که درین راستا تدابیر امنیتی اتخاذ گردد که باز هم در این شرایط نظر به قدرت مالی مالکین شرکت ها کمی مشکل بنظر میرسد. امید در آینده این معضله از جانب ادارات ذیربط مرفوع و یا طرزالعملی درین موردتهیه گردد.

7. ضایعات بیو لو ژیکی( طبی)

بصورت عموم شفاخانها و کلینک های شهر ودر مجموع افغانستان دارای داش های مواد سوختIncinerator نبوده، در بعضی شفاخانه مانند وزیراکبر خان که به شکل نمونه از طرف کدام موئسسه ساخته شده ، قناعت بخش نیست که ضایعات طبی دراین داش ها سو خته خاکستر آن محتاطانه در جای مخصوص دوراز گشت و گذار انسانها وحیوانات دفن گردد. این نوع ضایعات بسیار خطر ناک بوده امراض مهلک ساری را در فضا پرا گنده میسازد که عواقب آن هویدا ست. اما قسمیکه به نظر میخورد ضایعات طبی با ضا یعات مختلف درزباله دانی های عمومی و یا مقابل مکتب ها انبار میگردد و بسیاری از اطفال با سرینج های استفاده شده و خر یطه های سیروم بازی مینمایند. رمه های بز وگو سفند در کثافت دانی ها که شکل علفچر شهری را به خود گرفته اند چرا مینمایند . البته بسیاری از امراض بین انسان و حیوان مشابه است. این نوع کثافات عامل دیگر آلودگی هوا ست که ذرات آلوده با مکروب این ضایعات در هوا پراگنده ، ذرات آ لوده کننده ها ی معلق در هواربیشتر آلوده و شدت مهلک بودن شان را تشدید می بخشد.

8. آلودگی صوتی:

در مورد آلودگی صوتی و ضرر آن مردم چندان آشنائی ندارند مگر این آلو ده گی خطر ناک تراز همه است . این آلو دگی، علاوه از برهم زدن آرامش محیط، تشو شات فکری، بی حوصلگی، تا ثیرات منفی در گوش وسطی و داخلی، تخریب حجرات مغزی، فر سودگی میان دندانها، حجرات خون و حتی بعضی از امراض قلبی را نیز به همراه دارد. در این ار تباظ فکر کنید که در شهر کابل چه قدردیزل جنریتور، هارن های موتر، صدای انجن موتر و طیاره، لاود اسپیکر های خواندن های هندی مو جوداست و کو مردی که جلوکنترول را بدست گیرد؟

9. آلودگی خاک:

این مو ضوع مهمتر از همه است که خاک اکثر شهر های کشور بخصوص کابل آلوده است و علت آن پلان نادرست و تظبیق بر نامه های انکشاف شهریست. شهر دارای سیستم بد و رفت و کا نالزاسیون نبوده، کو جه ها تنگ , خانه در جوارهم اعمار، راه برون رفت بیت الخلاهای عنعنوی در کو جه ها وعمومآ بازاند که عدم خدمات شهری و تنظیفی، اعمار خانه های خودسر نظربه مجبوریت، هجوم ییحد مردم از اطراف به شهر، عدم درختان کافی وفرش نباتی تپه های اطراف و سایر عوامل دیگر دست به هم داده کو چه ها، پس کوجه ها، جویچه های کنار سرک ها، مقابل دوکاکین و رستورانت ها و خلاصه درهمه جا چهره اصلی خاک تغیر نموده و پوشیده از گرد و ذرات ضایعات مختلف النوع اند که جزء تشکیل خاک گردیده هنگام وزش باد و جرکت مردم به هوا پرتاپ میشوند و در فضای شهر کابل در گردش اند. از جانب دیگر نسبت بی تفاوتی و عدم هم آهنگی ادارات بین الحکو متی قسمیکه دیده میشود اکثر سرک ها و کو چه های شهر کابل نسبت عدم یک پلان باز سازی مشخص تحت کندن کاری قرار دارد. منابع مختف شبکه های مخا براتی و برق رسانی کو چه هارا جر کنی میکنند و در هر طرف حفره ها را بجا میگذارند و با یک بی تفاوتی کامل آنرا رها نموده به سراغ کو جه دیگر میروند که هنگام ریزش باران از دست لای و لوش و در روز های آرام از دست خاک باد مردم روز نداشته ، شدت آلودگی تشدید میبخشد.

10. آلودگی آب های زیر زمینی:

شهر کو چک، ازدیاد نفوس بیش از حد، عدم داشتن و تطبیق یک بر نامه تو سعه شهری، برو کراسی و فساد اداری دست به هم داده خدمات آبرسانی جواب گوی ضروریات ساکنین شهر نبوده ومردم محبور ا تا به حفر چاهای عمیق، نیمه عمیق و سطحی اقدام نمایند. چای سطحی که عمومآ در نزدیکی با بیت الخلا های حفر گردیده اند بصورت عموم آلوده و قابل نو شیدن نیستند. حفر چا های نمیه عمیق و عمیق بدون پلان بشکل خود سرانه در هر جا تو سط اشخاص توان مند حفر گردیده که رگ های زیرزمینی و شبکه های آبهای زمزمینی را بر هم زده است. طوریکه دیده میشود همه ساله سطح آب Water table در شهر کابل و اطراف آن پائین میرود، یک تعداد مردم که در بلندی کو ها مسکن کن گزین اند از در یای کابل( کثافت دانی عمومی) در شستشوی لباس و جانشوئی کار میگرند که این پرو سه نوع دیگرآلودگی است.

11. عوامل متفرقه:

علاوه از آنچه در بالا ذکر شد بعضی موارد دیگری نیز و جود دارد که پروسه آلودگی هوارا تقویت می بخشد که طور فشرده میتوان از آلودگی اطراف نیل فورشی ها، ورکشاپ های تر میم عراده جات؛ گازات گلخانه ئی، ورکشاپ های پر کاری ایرکندیش های عراده جات، گاز فروشی ها، اخراج گازات نفتی از پمپ استیشن ها، تولید گاز میتان در گنداب و خندق ها، دود سوختاندن ادویه جات طبی تاریخ تیرشده و مواد مخدره، صعودگازات باروت ( مواد انفجار دهند) از انبار های تسلیحاتی و دفن شده در زمین، گازات معده حیوانات ناشی از عدم غذای کافی وخدمات بهداشتی دام پروری، تعفن تعاملات ضا یعات متخلف در زباله دانی ها وجویچه ها و غیره و غیره نیز خالی از اضرار و سهم گیری در آلودگی هوا نیستند.

12.رول درختان و فرش نباتی در تصفیه هوا:

گر چه همه ساله در اوایل بهار که مصادف به جشن نوروز است و عمومآ با غرس نهال آغازمیشود از جانب ادارات مر بوطه و عده های برای شادابی و سر سبزی شهر داده میشود و میگو یند که30-40 ملیون نهال راغرس نمودیم مگر معلوم نیست که در کجا عرس گردیده اند؟ وفعلا در کجا هستند؟ اگر درختان مو جودمیبود ، اکنون مردم کابل به این مصیبت دچار نمی شدند. درختان مخلوقات عجیب خداون(ج) اند. برای انسان اکسیجن مورد نیاز را تو لید و تمام گازات مضره را جذب مینمایند. قسمیکه سعدی (ع رح) گفته: برگ درختان سبز در نظر هو شیار+ هر ورقش دفتریست معرفت گرگار"، اگر در باره فعالیت و مفیدیت های درخت صحبت نمایئم ایجاب بحص مفصل را میناید وبایدگفت که درختان تو سط ریشه های مو مانند خود آب و موادمعدنی را از زمین گرفته در روی برگ های خود به کمک شعاع بنفش آ فتاب یکمقدار این آب را به اکسیجن و هایروجن تجزیه نموده با مو جودیت کاربن
تو سط عملیه ترکیب ضیائی قند ها، گلو گوز و سلولوز را میسازد و یک اندازه آب را در هوا بشکل قطره پرتاپ مینماید که سبب مرطوب بودن و شفافیت هوا میگردد. یعنی از یک طرف برای مصرف کننده گان غذا تو لید مینمایند و از طرف دیگر هوا را تصفیه و اکسیجن مورد نیاز را تهیه میدازند. همچنان زمینه رشد تجزیه کننده گان
( دی کمپوزرها) را مهیا و هوارا تصفیه میسازد( نباتات آب کثیف و آلوده را نیز تصفیه میناید) مگر قسمیکه دیده میشود همه تپه ها و اطراف شهر کابل برهنه و خالی از فر ش نباتی است. مگر از سر سبزی و غرس نهال که همه با شنده گان شهر درآن سهم میگیرند به ندرت در کمیسون ها یادآوری میگردد.

چه باید کرد؟

چنین معلوم میشودکه کابل جای رهایش نیست،( گر چه در مقدار اکسیجن که 21 فیصد در تر کیب هوا است کمی رخ نمی دهد مگر آلاینده های ذکر شده با آن تر کیب میشوند) ومشکلات شهری روز بروز بیشتر میگردد که معضله آلودگی هوا مشکل بزرگ دیگری را با لای آن افزودنموده است. قسمیکه از رسانه ها ، مجالس ، گفت و شنید کمیسون های ادارات ذی ربط پیرامون آلودگی هوا بر می آید، ذی ربطان مسایل گو نا گونی مطرح میگردد و از وسایل تخنیک های عالی، عملکرد و برنامه های زیست محیطی کشور های پیشرفته و تطبیق آن در کابل نام میبرند که از یکطرف ایجاب هزینه هنگفت را نموده و از جانب دیگر به کر سی نشاندن آین نوع پیشنهادات علاوه از دشوار بودن، وقت زیادی را در قبال خواهد داشت تا تطبیق شود و در آن زمان تصمیم گیرنده ها یا تبدیل و یا سبکدوش از و ظیفه فعلی خواهند گردید یعنی مو جودیت فزیکی نخواهندداشت. یکی از این تدابیر استخدام اشخاص فنی و مسلکی، تورید سامان ووسایل تخنیکی تصفیه کننده هوا، مواد نفتی، تفتیش و بر رسی، جرمانه نقدی، کنترول تو رید تیل بی کیفیت و مواد خوراکه غیر صحیحی، تنظیم کثافات و غیره صحبت به عمل می آید ، مگر معلوم نیست که تطبیق کننده این نوع بر نامه های محا فظتی در کشور کی ها خواهند بود؟ چه وقت جامعه عمل خواهد پو شید؟ از کجا اقدام صورت خواهد گرفت؟ مگر تجربه نشان داده است که بعد از وقوع هر حادثه طبیعی ویا انسانی کمیسون هائی دایر میگردد و بدون از اینکه به یک نتیجه ئی برسد صدایش خفه و اعضای آن از کمیسون دیگر سر بلند مینمایند. خلاصه اینکه که اگر وضع بدین منوال دوام کند راه برون رفت ازین معضلات مشکل است .