چه کسانی از داکتر سپنتا انتقاد می کنند؟

سایت کابل پرس^? از دیر باز، یکی از منتقدان وزارت خارجه و سایر مقامات دولتی است که موارد از فساد در ارتباط به آنها مطرح می شود. این اقدام خوب است زیرا، مساله ی فساد به یک معضل فلج کننده در دولت افغانستان تبدیل شده و قوه ی قضائیه نیز از حل آن عاجل است و خود بخش از این سیستم فساد می باشد. اما، وزارت خارجه به دلیل حساس بودن موقعیت، امتیازات و انتظارات سیاسی، بیشتر از هر وزارت دیگر در معرض انتقاد است. کابل پرس در این باره پیش قدم است، اگرچه به بعضی اقدامات این سایت ماجراجویانه و به دور معیار های ژورنالیسم مسوول است. مثلا، تعرض به شخصیت، کرامت و حریم خصوصی اشخاص مورد انتقاد. بهتر است که هم در بخش کامنت ها و هم در ادبیات مقالات، ارایه مدرک، پرهیز از حمله اخلاقی و منافی کرامت انسانی در نظر گرفته شود تا مقالات این سایت از اعتبار بیشتر برخوردار گردند. من به عنوان خواننده ی سایت نمی دانم که چگونه بالای افشاگری های سایت اعتماد کنم، آیا سردبیر سایت خود منابع و مدارک را در اختیار دارد، یا خود شکار شایعه پردازان است که چیز هایی را شنیده اند، و چیز هایی آنها را رنجانده و بعد مشاهدات غیر تحقیقی و غیر ژورنالیستی خود را ابراز می دارند؟ اگر این برداشت من درست باشد، کابل پرس بشتر به مبلغ ژورنالیسم غیر تحقیقی، غیر قابل اعتماد و به شدت آماتور می ماند. گمان من این است که آقای میر هزار هرگز خواهان این مساله نیستند. ذوق زدگی در افشای فساد در دولت ناکام آقای کرزی و نوعی از وظیفه شناسی رادیکال ژورنالیستی، ایشان را بسوی ژورنالیسم ماجراجو و عامیانه پیش می برد. آقای میر هزار طرفدار انتقاد است، و این انتقادات بخاطر انتقاد پذیری آنها مطرح گشت.

اما، وزیر خارجه! تردیدی در این نیست که من آقای رنگین دادفر سپنتا را بیشتر از هر روشنفکر افغان دوست دارم و بیشتر از هر کسی دیگر به او احترام قایلم. این احترام ناشی از شناخت است که من از ایشان و تجربه ی حکومتداری در افغانستان دارم. می دانم که داکتر سپنتا در بدترین موقعیت ممکن قرار داشته و میان چندین سنگ آسیا قرار گرفته است، برای همین خود را مکلف هب دفاع از او می دانم.

از یکسو، مجاهدین و جبهه ملی بخاطر منافع سیاسی و از دست دادن وزارت خارجه، بصورت مداوم او را تخریب کرده و با هر وسیله ی ممکن قصد برکناری او را دارند. هدف مشخص است: وزیر شدن یکی از اعضای این جبهه و کنار رفتن یک چهره ی سکولار و طرفدار کرزی. این وزارت در یک دهه ی گذشته مورد بیشترین سوء استفاده قرار گرفته، تا جای که یکی از رهبران جهادی و یکی از سردبیران نشریات نزدیک به جبهه ملی، پول مداوای خود را در خارج از کشور از جیب وزارت خارجه پرداختند. پس تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل. تا جای که من در جریان هستم بعضی از طرفداران جبهه ملی و بعضی از کارمندان ارشد سابق وزارت خارجه،در جریان سوء استفاده های مالی و شغلی در وزارت هستند. داکتر سپنتا از آغاز زیر فشار بود که دست به انتشار این مدارک و یا دست به استفاده ی سیاسی از این مدارک علیه رقیبان بدخواه سیاسی خود بزند، اما، او بخوبی می دانست که انتشار این مدارک مناسبات دولت را با بسیاری از چهره ها و شخصیت های سیاسی تیره می سازد. پرونده سنگین فساد شامل دوره های مختلف در این وزارت بوده که پرداختن به آن در شرایط کنونی میسر نیست. اما، در شرایط فعلی، باید داکتر سپنتا به فساد و مشکلات که وزارت تحت فرمان اوست، بپردازد. آقای سپنتا در آخرین حسابدهی خود از بالا رفتن عواید این وزارت سخن زده بود. این به معنای آن است که به میزان زیاد در رابطه به فساد و شفافیت اداری گام های برداشته شده است. منتدان او غیر منصفانه این اقدامات او را نا دیده می گیرند. زیرا، یک گروه، این پیشرفت ها را بسود داکتر سپنتا و به ضرر منافع سیاسی و مالی خود می دانند، و عده ی دیگر به حرف های او اعتماد ندارند. ولی، واقعیت امر این است که

اصلاحات تا اندازه ی زیادی از جمله در رابطه به فساد پیش رفته است، اما، ناتوانی های هم در این رابطه وجود دارد. فساد یک امر شایع در تمام وزارت خانه ها ولی به میزان کمتر و بیشتر می باشد. اگر داکتر سپنتا کسی را از مقامات و یا سفیران مجرم به ثارنوالی معرفی کند، دو مساله قابل پیش بینی است. یکی، دستگاه قضایی توانایی بررسی پروند های فساد را ندارد و دوم، این افراد با مقامات بلند پایه حکومتی و غیر حکومتی مانند جبهه ملی ارتباط داشته و اقدام علیه آنها از حمایت رییس جمهور برخوردار نمی باشد. مثلا، در وزارت اگر کسی از جناح افغان ملت و آقای فاروق وردک و شورای نظار برکنار و به جرم فساد معرفی شود، این جناح ها با نفوذی که در ارگ و بیرون از ارگ دارند، در اتحاد با هم جلو اقدامات قضایی و اداری را می گیرند. آنها در پارلمان، ثارنوالی، ستره محکه و ارگ از نفوذ زیاد برخوردار هستند. گمان نکنم که رییس جمهور نیز از این مساله حمایت کند. حال، در این مملکت تاراج و فساد، سپنتا یک تنه جنگیده می تواند؟ وقتی در کشوری، رییس جمهور جناح های سیاسی از مبارزه با فساد حمایت نمی کنند،

داکتر سپنتا چه اقدام موثر انجام داده می تواند؟ خانه از پای بست خراب است. اقدام مقابله جویانه منجر به برکناری وزیر خارجه خواهد شد. چنان که مقاومت در برابر نمایندگان پارلمان که توقع مقرری دوستان شان را در نمایندگی های سیاسی خارج از کشور را داشتند، منجربه توطیه برای سلب صلاحیت وزیرخارجه گردید. برای من که بیرون از وزارت کار می کنم، پیچیدگی سیستم مملو از فساد افغانستان ایجاب می کند که داکتر سپنتا با قدم های احتیاط آمیز پروژه اصلاحات در وزارت خارجه را به پیش ببرد. اما، اشتباه داکر سپنتا در این است که نمی تواند یک تیم قوی برای اصلاحات در وزارت خارجه تشکیل بدهد، و در مقابل گروه های داخل وزارت مانند شورای نظار و افغان ملت و طرفداران فاروق وردک که در صدد تضعیف موقعیت او هستند، از موضع قوت برخورد کند.

مسااله ی دوم که در این اواخر صدای زیاد انداخته، مقرری های وزارت خارجه است. بخش از این مقرری ها بخاطر مقرر شدن افراد بیرون از وزارت نظیر آقای حامی و سخنگوی قبلی دولت مانند کریم رحیمی است، وبخش دیگر مقرری هایی که منتقدان گمان می کنند بر اساس ملاحظات قومی و سیاسی گرفته شده است.

مقرری های بیرون از وزارت معمولا بیشتر از طرف رییس جمهور و یا با ملاحظه ی سیاسی رییس جمهور وزیر خارجه صورت می گیرد. رییس جمهور به عنوان رییس وزیر خارجه، در موراد مختلف سفیران را تعیین کرده و در اینراستا تشریفات معمول وزارت را در نظر نمی گیرد: از جمله مدت خدمت در وزارت و یا سابقه ی دیپلوماتیک. این یک عرف معمول در بسیاری از کشور هاست. اگر سفیری لایق نیست، ولی با صلاح دید سیاسی رییس جمهور تعیین شده، باید بیشتر از همه کس رییس جمهور مورد نقد قرار بگیرد. البته، کارمندان زیادی هستند که در سفارت خانه ها کار کرده که از توانایی زیا د برخوردار نیستند. این مساله ریشه در بحران نیروی انسانی ریشه داشته و هر انتقاد در این رابطه مصداق کافی دارد، ولی تا زمان که وزارت خارجه بحران نیروی متخصص را حل نکند، همیشه منتقدان از ضعف دیپلمات های افغان شکایت خواهند داشت. فقط توجه را به این مساله معطوف می دارم که وزارت خارجه وزارت مورد علاقه ی تمام جناح های سیاسی است، و هرکسی تا واسطه ی از رییس جمهور، معاونان، نمایندگان قدرتمند پارلمان و یا وزیران قدرتمند کابینه و نزدیک به کرزی و جبهه ملی دارد، توقع توقع می کند که در نمایندگی ها خارجی مقرر شود. در بسیاری از مواقع مجبوریت های سیاسی باعث مقرری این افراد می شود.

اما، مساله ی مقرری هراتی ها از نکات بحث برانگیز در رابطه به کارنامه وزیر خارجه هست. تردیدی در این نیست که تعدادی از افغانهای هراتی، بعد از آمدن وزیر خارجه جدید در وزارت مقرر شدند همان گونه که برای اولین بار در وزارت محمد زایی های پشتون و تاجیک یک هزاره رییس یکی از بخش های وزارت شد. تا جای که من خبر دارم تعداد این هراتی ها نه به آن اندازه ی است که بتوان داکتر سپنتا را به قوم گرایی متهم کرد و نه بی کفایت هستند که ازبابت نادانی شان، داکتر سپنتا را سرزنش کرد. به نظر من وزارت خارجه از آغاز تا اکنون ترکیب قومی ثابت داشته و اکنون که این ترکیب برهم خورده باعث نگرانی شده است. این وزارت مال هراتی ها، ننگرهاری ها، بدخشانی ها و..... تمام افغانها است. سوال این است که اگر وزیر بدخشانی بود، نباید هیچ بدخشی در وزارت مقرر شود؟ اگر وزیر از جلال آباد بود نباید کسی از جلال آباد مقرر شود؟ داکتر سپنتا در کنار هراتی ها از ولایات دیگر نیز مقرر کرده است و تلاش کرده که در مقرری های جدید، شایستگی و جوان گرایی را مراعات کند. به نظر من این مقرری ها هیچ اشکالی ندارد. منتقدان اگر این وزارت را با وزارت مالیه مقایسه کنند، هزار بار به داکتر سپنتا شکر می کشند. بر هیچ کس پوشیده نیست که مقامات اصلی و بسیاری از کارمندان گمرکات، مستوفیت ها و خود وزارت مالیه در دست اعضای افغان ملت است. ولی آقای احدی این کار را به چنان آرامی و به دور از چشم رسانه ها انجام می دهد، که کسی متوجه عملکرد مافیایی این وزیر قوم گرا در وزارت مالیه نمی شود.

راوا و داکتر سپنتا

یک دسته از منتقدان تشنه به خون داکتر سپنتا "راوا" هست. این منتقدان با رکیک ترین کلمات و افراطی ترین انتقاد ها، او را سرزنش، فحش و ملامت می کنند. از دیر باز مجادلات و مباحثات آقای کامران میر هزار را با نویسندگان طرفدار راوا تعقیب می کنم. قصد داشتم که خود نیز چیز های در این باره بنویسم، ولی فرصت اکنون میسر گشته و ابای نیز ادبیات افراطی راوا ندارم.

نقد راوا بر داکتر سپنتا از دو جهت قابل بررسی است. یکی این که این انتقادات به سابقه ی خصومت خونین راوا با داکتر سپنتا به اوایل دهه ی هشتاد میلادی بر می گردد. در آن سالها راوا، جمع از روشنفکران منتقد خود را از میان

بردند. داکتر سپنتا و یکی از دوستانش، طعمه ی تروریست های راوا بودند که با قربانی شدن اکبر نوتاش، داکتر سپنتا از توطیه ترور راوا رهایی جست. ولی اکبر نوتاش با دوستانش که نام های آنها را رهبران این جریان افراطی می دانند، به وسیله راوا کشته شدند و کسانی مانند آقای فاروق فارانی در اثر خیانت این گروه به زندان جهنمی دولت رفت. هنوز خون اکبر نوتاش از دامن راوا و رهبران آن پاک نشده، ولی این سازمان می کوشد با فراموشی تاریخ، فصل جدیدی از حیات سیاسی خود را اغاز کند. از این رو، این سازمان مشروعیت اخلاقی انتقاد و خط و نشان کشیدن به دیگران را ندارد. به نظر من راوا یک گروه افراطی و تروریستی است که سرنوشت بهتر از دیگر گروه های چپ در افغانستان ندارد. با ادبیات سیاسی راوا، می توان این سازمان را یک گروه توتالیتر و ضد دموکراتیکی دانست که هیچ گونه جریان فکری به جز گروه های مشابه خود را به رسمیت نمی شناسد. لیبرال، محافظه کار، اصلاح طلب و...... هرگز در دایره ی تحمل راوا نمی گنجد. همه مرتجع، همه خاین و همه سازشکار هستند. از این رو، به عنوان یک جوان هرگز نمی توان به گروه های که از ادبیات آنها بوی تمامیت خواهی و افراطی گری بیاید، نمی توان اعتماد کرد.

نکته ی جالب در باره ی راوا این است که این سازمان هرگز از یک سازمان سیاسی چریکی به یک سازمان مدنی و دموکراتیک تبدیل شده نمی تواند. مردان آن مانند اقای مسعود میوند به نام زنان می نویسند و زنان آن به نام مردان. فعالیت اجتماعی آشکار ندارد، و در خفا به همه می تازند. مخالفت راوا با جنایتکاران جنگی یک مخالفت بر حق است و اما شیوه ی آن، اگر مدل سیاسی برای دیگران باشد، بسیار اتوپیایی و سبکسرانه است. من از راوا چیزی جز افراطی گری، خیالبافی انقلابی و ادبیات گزافه گویانه انقلابی نیاموختم. راوا مدلی از روش کلاسیک مبارزه سیاسی است که نتیجه ی آن زندان ها، شکنجه گاه ها و تصفیه حساب های سازمانی است. زیرا، آن که مخالف خود را تحمل نمی کند، به جای روش های دموکراتیک به روش های خشونت بار دست می زند، و با تندروی روشنفکر و مرتجع را بر خود می شوراند، و سرنوشت بهتر از یک سازمان زیر زمینی، قربانی و شکست خورده نخواهد داشت. رهبران آن اعدام خواهد شد، اعضای آن کشته خواهند شد و شاید هم روزگاری مانند مجاهدین خلق به سازمان بدنام و تروریست تبدیل شود. راوا، هرگز طرفدار دموکراسی و پلورالیسم نیست و این ارزش ها برای او ارتجاعی است.

من با خوانش تاریخ جریان های چپ و رادیکال در افغانستان و تا اندازه ی جهان، به این نتیجه رسیدم که" کسی که در برخورد با مخالفان فکری اش از جاده ی انصاف منحرف شود، سرنوشت غم انگیزی در رسیدن به حقیقت دچار خواهد شد." این جمله را از یک روشنفکر افغان وام گرفتم، و بهتر از این در باب منتقد های تندرو و ایدیولوگ جمله ی نیافتم.