نگاهی اجمالی به جامعه شیعیان اثنی عشری کابل

بعد از فتوحات اعراب در خراسان آنها شهرهای مختلف این خطه را به دین اسلام درآورند. فاتحان عرب کابل به نوبه خود دارای گرایشات مختلف و بعضاً مخالف سیاسی عقیدتی بودند که بازتاب دهنده اوضاع و احوال سیاسی جهان اسلام در آن زمان بود، قدر مسلم اینست که مقوله جهاد فی سبیل الله آنها را زیر یک لوا قرار داده بود .
در بین این گرایشات سیاسی عقیدتی می توان از مجاهدین عرب طرفدار علی بن ابی طالب (ع) نیز نام برد، اینها عموماً عربهای یمنی تبار بودند که می توان از طائفه عربی الازد و انصار یکی از زیر شاخه های آن نام برد.
با این مقوله می توان از ورود اولین طوائف مسلمان با گرایشات شیعی در شهر کابل سخن گفت.
البته بعدها زمانی که شهر کابل به صورت یک مرکز استراتژیک بر سر راه هند عرض اندام می کند همیشه مورد توجه شبه نظامیان قزل باش بوده است. طوائف شیعه اثنی عشری در دوره حکومت ایلخانان مغول در خراسان و ایران آهسته آهسته قدرت گرفتند و در دوره حکومت صفویان مهاجرت های جنگی در مناطق و شهرهای مختلف افغانستان کنونی آغاز گردید. صفویان بعد از جد جهد زیاد توانستند موفقیت های زیادی را از لحاظ مذهبی، سیاسی و نظامی در ایران بدست آورند ولی بعداً حکومت شان رو به ضعف نهاد و سقوط قندهار بدست پشتونها آغازی بود بر پایان یافتن امپراتوری شان.
نادر شاه افشار نیز عده ای از طوائف بیات، جوانشیر، افشار، شاهسون ، شاه آغاسی، کردی و بختیاری را به افغانستان تبعید کرد که در مناطق شیعه نشین کابل خصوصاً چنداول و وزیرآباد اسکان یافتند.
بعد از تشکیل کشور افغانستان بازماندگان جنبش نظامی مذهبی قزلباش به شهر های مختلف افغانستان سکنی گزیدند که شهر قندهار و کابل جمعیت قابل توجهی از ایشان را در خود جای داده است.
در حال حاضر بیش از صدها هزار شیعه در کابل زندگی می کنند که از طوائف گوناگون تشکیل شده اند. برای سهولت در طبقه بندی شان می توان آنها را به دو بخش بزرگ هزاره و غیر هزاره تقسیم نمود.
غیر هزاره ها که معمولاً آنها را قزل باش می نامند و گمان می کنند قزل باش قومی مشخص می باشد.
قزل باش ها در حقیقت اتحادیه ای از اقوام و طوائف گوناگون اند که وجهه اشتراکشان پیروی از مذهب شیعه دوازده امامی است.
ساحات زندگی شیعیان دوازده امامی کابل قرار زیر است:

• چنداول، مرادخانی و مرکز شهر
• خوشحال خان و افشارسیلو
• دشت برچی و حومه
• چهاردهی و دارالامان و حومه
• وزیرآباد و قلعه فتح الله و حومه
• بنی حصار، قلعه چه و پنجه شاه

و سایر نقاط شهر

چنداول از نظر فرهنگی یکی از مناطق مهم شهر کابل است که ساکنان اصلی آن از اقوام ، فارس، آذری، شاهسون، شاه آغاسی، کردها ( کرد فیلی و کرد زنگنه)، افشار، بیات، جوانشیر و سادات و غیره تشکیل شده اند.طبقه بندی ترکیب قومی چنداولی ها به صورت دقیق کاری مشکل است اما عموماً می توان آنها را ایرانی الاصل به حساب آورد.

در خوشحال خان و افشار سیلو نیز عموماً اقوام افشار، آذری ها و سادات اکثریت دارند.
دشت برچی و حومه به صورت سنتی عموماً هزاره نشین می باشد که سادات و بیات ها نیز اسکان یافته اند.
در چهاردهی و دارالامان وحومه عموماً افشار، آذری ، سادات شامل اند.
وزیر آباد دارای اقوام بیات، افشار، بلوچ، عرب ازدی، عرب مصری، کردها،شاه آغاسی، شاهسون و سادات است.
بنی حصار ، قلعه چه و پنجه شاه نیز اقوام قزل باش را در خود جای داده است.
البته لازم به ذکر است که هزاره ها در تمام مناطق مذکور با اقوام نامبرده به دلیل تعلقات مذهبی حضور دارند.
شیعیان هراتی نیز به صورت نسبی در شهر کابل در مناطق مذکور حضور دارند.

معرفی اقوام مذکور به صورت مجمل:

مراکز اصلی فارس ها و آذری ها ایران و آذربایجان است،کردهای فیلی و زنگنه در غرب ایران، کردستان عراق و بغداد زندگی می کنند. افشار که عموماً در شرق ایران، کردستان ترکیه و آذربایجان زندگی می کنند به زبان فارسی و ترکی تکلم می کنند. شاهسون از جمله شیعیان ترک تبار ایران محسوب می شوند که بیشتر مورد عنایت صفوی ها بودند.
بیات ها در ایران، عراق، شرق عربستان سعودی و سوریه و لبنان مرکزیت دارند.
اعراب سادات در تمام جهان اسلام به صورت گسترده پراگنده اند ولی مراکز اصلی شان شبه جزیره عربستان، عراق، ایران، لبنان و مصر می باشد.
هزاره ها متشکل از مردم محلی مرکز افغانستان وهمچنین بازماندگان ایلخانان مغول اند. مراکز اصلی شان افغانستان مرکزی و شرق ایران است.
عرب ازدی از طریق کوفه و بعد از پراگنده شدن در ایران به کشور آمده اند، مراکز اصلی شان عربستان سعودی، عراق، سوریه، امارات متحده عرب و سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس است.
عرب مصری بعد از اضمحلال حکومت شیعیان فاطمی از طریق عراق و کوفه در ایران پراگنده وبه افغانستان آمده اند.

تراکم جمعیتی شیعیان اثنی عشری در شهر کابل:

دشت برچی و حومه در غرب کابل از جمله پرجمعیت ترین حوزه زندگی شیعیان اثنی عشری در غرب کابل می باشد.
مرکز شهر کابل، چنداول و حومه جمعیت قابل ملاحظه ای از شیعیان را به خود جای داده است.
وزیر آباد، قلعه فتح الله و حومه در شرق شهر کابل نیز از نقاط پر جمعیت شیعیان اثنی عشری می باشد.
سایر نقاط شهر که ذکر شد جمعیت نسبتاً کمتری را نظر به ساحات مذکور دارند.