استانبول: بررسی وضعیت پناهجویان افغانستان در کانفرانس سه روزه حقوق بشر

این کانفرانس حقوق بشری به ابتکار شبکه ای از سازمان های حقوق بشری ترکیه، روز جمعه بیستم ماه دسامبر سال روان، برای سه روز در استانبول برگزار شد. اشتراک کنندگان این کانفرانس، از زوایای مختلف، موضوعات حقوق بشری در ترکیه را مورد بحث قرار دادند.

این کنفرانس در دانشگاه تخنیکی استانبول برگزار شد که در آن حقوق پناهجویان و مشکلات آنها در ترکیه، مجازات و سیاستهای معافیت از مجازات، حقوق زن، تبعیض و خشونت در زندان، مسئله کردها و پروسه صلح، زندگی در مرزها، تحقیقات حقوق بشری و نقش دولت در خشونت، مورد بحث و بررسی گرفت.
مسله پناهجویان مقیم ترکیه در روز نخست مورد بحث قرار گرفت که اشتراک کنندگان در این بحث اسامی زیر بود:

1 خانم ذاکره فروتن، فعال پناهجویان افغانستانی و دانشجوی رشته پزشکی دانشگاه ارجیس قیصری .
2 خانم عایشه اکالین استاد دانشکده انسانی و علوم اجتماعی دانشگاه تخنیکی استانبول.
3 آقای تانر کلیچ، حقوق دان و وکیل امور پناهجویی .
4 خانم اوزگه بینر، استاد در دانشکده جامعه شناسی دانشگاه گیدیز.
5 آقای علی حکمت هماهنگ کننده پناهجویان افغان درترکیه نیز به نمایندگی از پناهجویان در این کنفران اشتراک داشتند.

این کنفرانس با حضور دها تن از افراد ارگان های دولتی، استادان دانشگاهای داخلی و خارجی، وکیل های پارلمان، سازمان خیریه محلی، سازمان های خیریه غیرانتفاعی و سازمان های حامی حقوق بشری برگزار شد.
در مرحله اول سازمان های حقوق بشری و حامی حقوق پناهجویان و نماینده پناهجویان افغان در این نشست از کم کاریها، مشکلات و راه حل های فرا روی پناهجویان در ترکیه یاد نمودند..

ذاکره فروتن از نقش دولت ترکیه درقبال پناهجویان غیراروپایی به شدت انتقاد نموده و گفت با قوانین سختگیرانه که دولت در پیش رو گرفته وضعیت پناهجویان بدتر شده است. او می گوید:
پناهندگان افغانستانی ساکن ترکیه که تعداد آنها نزدیک به 20000 ( بیست هزار) تن می رسد، هیچکدام به شکل رسمی اجازه کاری نداشته تا آبرومندانه مایحتاج زندگی خویش را در مدت اقامت اش در ترکیه تامین کنند، ولی از طرف دیگر با افزایش پناهجویان افغانستانی، مقامات دولتی در تلاش اند تا به نحوی از ورود و تجمع پناهجویان در ترکیه جلوگیری کنند و یا حداقل کاری کنند که دیگر ترکیه برای پناهجویان جذاب نباشد.
وی در بخش دیگری از صحبت های خود گفت: که با عقد قراردادبر گشت پناهجویان، فرستادن و یا دیپورت پناهجویان از کشورهای عضو اتحادیه اروپا به ترکیه و بعدآ دیپورت آنها توسط ترکیه به کشورهای همسایه ترکیه، درد دیگر بر پیکر این تودهء ی محروم افزوده خواهد شد. وی خواهان عدم امضای آن از سوی مقامات پارلمانی ترکیه گردید.

خانم فروتن ازمشکلات پناهجویان افغان که درایران، پاکستان هستند و شرایط دردناک بیجا شدگان داخلی در افغانستان، وضعیت ناامن فعلی و معلوم نبودن آینده ای افغانستان که بسیاری از جوانان و نوجوان را مجبور به ترک وطن می کند نیز یاد آور کرد . پناهجویان برای فرار از درگیریها و نجات جان خویش و انتخاب یک زندگی برتر به کشورهای مختلف از جمله ترکیه پناه می آورند و متاسفانه تا رسیدن به یک زند گی عادی دچار مشکلات زیادی شده و عده زیادی از این پناهجویان سال ها است که بخاطر معلوم شدن وضعیت پناهندگی شان در شرایط غیر انسانی انتظار می کشند و از نظر روحی و روانی نیز با مشکلات زیاد مواجه می گردند. خانم فروتن شرایط افغانستان را برای بازگشت پناهجویان مناسب ندانسته و از سازمان های مدافع حقوق بشر خواست که هر چه عاجل در این باره تلاش نموده تا با روند سریع حل پرونده های پناهجویان در دفاتر کمیساریا ملل متحد مشکلات پناهجویان را در ترکیه بهبود بخشند.
این کنفرانس سه روزه به منظور یافتن راه ی حل ها برای کمک به پناهجویان ایجاد شده بود و اکثر انتقادها از دفاتر کمیساریا ی ملل متحد و ارگان های دولتی مربوط به پناهجویان در ترکیه بود.

این فعال پناهجویی از مشکلات روند آهسته پرونده ها در دفاتر کمیساریا، پروسه های تعلیق یک ساله، قبولی نوع دو، اجازه کار در ترکیه، مشکلات بهداشتی و درمانی، تحصیلات عالی، آموزش زبان ترکی و در مجموع از تمام مشکلات زندگی یک پناهجو در ترکیه تک تک یاد آوری کرد.

یکی از صحبت کننده ها عبدالحلیم یلماز، حقوق دان، در مورد دیپورت های اجباری به خارج از ترکیه بحث کرد و بر عدم دسترسی پناهجویان که در مرز ها بازداشت می شوند و یا آنهایی که در میدان های هوایی دستگیر می شوند دست گذاشت. طبق گفته ی آقای یلماز، خیلی کمتر اتفاق افتاده که این پناهجویان وکیل دراختیار داشته باشند و یا پرونده پناهندگی آنها به پیش رفته باشند. او در قسمتی از سخنانش از بازداشت و رد مرزهای آبی و سواحل غربی این کشور یاد نموده گفت در خیلی از موارد یا به طور خیلی زمان بر، پناهجویان در بازداشتگاه ها زندانی اند، بدون اینکه پرونده پناهجویی آنها به پیش برده شود و در خیلی از مواقع افراد با پرداخت مبلغی هنگفتی رشوت آزاد می شوند. از سوی دیگر برخی نیز با پرداخت قیمت بلیت برگشت به کشورش کمی زودتر دیپورت می شوند.
اوزگه بینر در مورد مشکلات عمومی پناهجویان و مسایل اجازه کاری، بیمه صحی و تحصیلات عالی آنها صحبت نمودد.

تانرکلیچ، حقوق دان و موسس سازمان خیریه مولتجی، از عقد قرار داد برگشت پناهجویان از کشورهای اروپایی به ترکیه انتقاد کرده و آن را برابر با مرگ دها وصدها پناهجوی دانست.

علی حکمت، هماهنگ کننده پناهجویان افغانستان در ترکیه با پخش يک گزارش تصويري از آمار تلفات، حادثه های ناگوار ، رفتار نا مناسب صاحبان کار، مشکلات زندگی، عدم حمایت کمیساریا ملل متحد و دولت ترکیه از پناهجویان، پروگرام بخش پناهجویان این محفل را خاتمه داد.
بعد از اتمام پروگرام در بخش سوالات خبرنگاران و حاضرین هرکس در مورد مهاجرین کشور های مربوطه اش از صحبت کننده های برنامه سوال داشتند. از کشور افغانستان علی امید با توجه به چشم داشت خود و تحقیقاتی که در مورد مهاجرین نموده از هیئت این بر نامه پرسید که ما طبق اظهار نظر مهاجرین و چشم داشت آنها از کمیساریای عالی سازمان ملل رفتار دوگانه و تبعيض آمیز با پناهجویان افغانستانی دیده ایم. علت این امر چیست؟
تانر کلیچ اظهار نمود که متاسفانه این یک واقعیت است که بعضی پروگرام های خاص برای افغانی ها ایجاد شده است. وی از تعلیق پرونده های پناهجوی افغانی برای دو مرحله ای شش ماهه یاد آوری کرد و گفت که در این مدت آنها در دولت ترکیه ثبت و راجستر شده اند. اما متاسفانه در کمیساری ملل متحد ثبت نام نشده، در حالیکه باید در عین زمان هم در کشور ترکیه و هم در کمیساریا ملل متحد ثبت شوند که نمی شوند.

او از پروسه اوزل ( قبولی خصوصی) یادنمود که مخصوص پناهجویان افغانستان در سالهای 2010 و 2011 بود که بعدا با اعتراض های زیادی که روبرو شد، این پروگرام متوقف شد. او در خاتمه دید دوگانه کمیساری ملل متحد را در قبال مهاجرین افغانستانی تائید نموده، منشا اصلی آن را حضوربیش از حد مهاجرین افغانستانی در ترکیه به خصوص در سال 2012 دانست. سازمان ملل ابتدا شش ماه پروسه مهاجرین افغانستان را به حالت تعلیق قرار داد، بعد از ختم شش ماه باز هم شش ماه دیگر تمدید نمود که از این شش ماه دو ماه آن سپری شده است. کمیساریای ملل متحد یاد آور شده است که اگر تعداد مهاجرین افغان بیشتر شود احتمال تمدید این تعلیق افزایش پیدا می کند.