سرپلده، ینه قان توکیلدی

سرپل لقب، جوزجانان به نام
ملک پاسبان، آستان امام
....
اگرچند بلخ است ام البلاد
که گویا چنین بلده هرگز نزاد.

اصلی جوزجانلیک بولمیش "حدودالعالم من المشرق الی المغرب" کتابی نینگ نامعلوم مؤلفی، بو منطقه نینگ کینگ حدودینی کورسه تیب بیریب، تورلی محصولاتلر مرکزی، ناز و نعمتلر منبعی بولگنلیگینی ایسله تیب اوته دی.
مغللر هجومیدن کیین اوشبو شهر اوز بیلینی کوترالمدی. اهالی، ایسکی شهر (غالبا حاضرگی کهنه بازار) دن، علیشیر نوایی همتی بیلن دریا اوستیده قوریلیب، اونینگ شرقی وغربی قیرغاقلرینی بیرلشتیرگن و رواقی ایککی قبتلی بولگن عظیم کوپریک اطرافیده ییغیلیشیب ینگی شهر- سرپل شهریگه اساس سالگنلر. لیکن نجم الدین ذاکر ایتگنیدیک ینگی لقب یعنی سرپل سوزی یانیده، اونینگ قدیمی نامی هم تیلدن توشمگن. چنانچه 19 عصر آخرلری و 20 عصر اوللریده، ایریم عالملر وخطاطلر اوزلریگه جوزجانی تخلص قویگنلر. اولردن بیری مشهور خطاط داملا سید قلی جوزجانی بولگن.

بیکلر حکومتی دوریده سرپل گللب یشنگن. ذوالفقارشیر تامانیدن شهر مرکزیده گی تیپه لیکده کتته قورغان(سرپل بالا حصاری) قوریلیب، اوغلی میر محمود بیکلربیگی دوریده اونینگ ایشی توگه تیلگن. بنانینگ قوریلیش تاریخی حقیده ملا عبدالمومن سنگچارکی و بعضی بیر جوزجانلیک شاعرلر شعری قطعه لر یازیب، اونینگ چیرایلیگ و عظمتی حقیده سوز یوریتگنلر. اوشبو شعری قطعه لر مقاله مؤلفیده بار ایدی، لیکن افسوس که آخرگی حادثه لر جریانیده یوقلگن.

سرپل شهری، شداد امیر عبدرحمان هجومیدن کیین ینه انقراضگه یوز توتدی. بو مستبد حکمدار تورکستاننی" فتح" قیلیش جریانیده تورلی منطقه لر جمله دن "میملیک"ده و میمنه شهریده قیرغین- قتل عام آلیب بارگندن کیین، تورکستان ملی رهبرلری، بیک وخانلری، روحانیلری و متنفذ آقسقاللرینی نظارت آستیده آلیب، اکثریتینی کابلگه یوباردی. اولر جمله سیدن نقشبندیه طریقتی رهبری درزابلیک خلیفه آبجوش، سرپل بیگی سید محمدخان و باشقه لرنی اولدیریب، قالگنلرنی تورلی عذاب- عقوبتلرگه دچار قیلگن ایدی.

امان الله دوریدن باشلب قبیله ناقلینلرینی شمال ولایتلریگه کوچیریب، اولرگه محلی اهالی نینگ اینگ یخشی زمینلرینی تیکین گه قباله قیلیب بیریش بیلن بیرگه، اولرنی مادی امتیازلی یاردملر بیلن تقویه قیلیشگه قانونی توس بیریلیشی، تورکستان خلقلری اوستیگه کیلگن آغیر فاجعه لرنینگ باشلنیشی ایدی. شو یوسینده سرپل شهری نینگ تقدیری هم باشقه تورکستان ولایتلری کبی بیرگروه ناقلینلر اختیاریگه تاپشیریلدی. دولت تاماندن قید وشرطسیز حمایه گه آلینگن اسحاق زایی خانلری، شهر حاکملرینی، قوماندانلر و باشقه حکومت مامورلرینی اولرنینگ اراده سیدن چیقمیدیگن آدملردن مقرر قیلدیریب، خلق آره سیده تاپیلگن برچه مسئله لر و دعوالرگه بورنینی سوقیب، اولرنی فقط پاره- رشوت بیلن حل قیلدیرردی.

حبیب الله بچۀ سقاو نادرخان تامانیدن اولدیریلگندن کیین سرپل حاکملیگی اسحاقزیلر- نینگ کتته باشلیقلریدن بیری بولمیش، مزارشریفده گی "شرکت اتحادیه" نینگ دائمی رئیسی عبد الغفورخانگه تاپشیریلدی. بو اوز باشیمچه حاکم سرپل اهالیسی حقیده قیلمگن تعرض و تجاوز، ظلم وبیدادی قالمدی. او دهقانلرنینگ شرعی قباله لریگه قره مسدن، حاصلخیز ییرلرینی تارتیب آلیب، قلبکی قباله لر بیلن اوزلشتیرگندن کیین اوزلریگه اجاره بیرردی. اولرگه بوی سونمگنلرنی جزالردی، حتی اولدیرردی.

قبیله خانلری مظلوم خلق حقیده قیلگن جنایتلر شونچه کوپ که، بو کیچیک مقله ده اولرنینگ همه سینی حتی ایسلتیب اوتیش هم میسر ایمس. مین اوشه سان- سناقسیز جنایتلردن بیرته سینی ایسلتماقچیمن.

1343 ییل نینگ منه شو آییده، سرپل دریاسی نینگ شمالی تامانیده گی چیرایلی وادیده جایلشگن بغاوی کتته قشلاغی دهقانلری، کوپ ییللردن بیری یوقاری مقاملرگه قیلگن مراجعتلری و خانلر ظلمیدن یازگن عریضه لری نتیجه بیرمگندن کیین، اوز ییر لرینی اوز قوللری بیلن ایکیب حاصلینی اوزلری ییغیب آلماقچی بولگن بیرپیتده، اسحاقزی قبیله سی جلادلری- قورالسیز دهقانلر اوستیگه باستیریب کیلیب حمله قیله دیلر، اوق آتیب اولردن 6 کیشینی نیمجان قیلگندن سونگ، جسدلرینی آتلرگه باغلب کمال اهانت بیلن ییر یوزیگه سودرب آلیب باره دیلر و نازیلر نینگ آدمسوزلیک کوره لریگه اوخشه گن آلدیندن تییارلب یاقیب قوییلگن خُمدان النگه لری ایچیگه تشلب، کویدیریب کول قیله دیلر. نیمجان جسدلرنینگ آوازی اوچیب بوتونلی یانیب بولگونچه، الاو اوستیگه بنزین و دیزل توکیب توره دیلر.
شو یوسینده اوتمیشده فقط آلمان نازیلری لگیرلریده کوریلیشی ممکن بولگن بو کبی آغیر، وحشیانه و انسانیتگه قرشی جنایت، ییگرمنچی عصر اورته لریده بیر مسلمان مملکتده قبیلوی فاشیستلر قولی بیلن عملگه آشیریله دی. اوزینی اسلام و اسلامی قدریتلر حامیسی دیب دعوا قیلگن قبیلوی سلطنت، بو دهشتلی فاجعه توغریسیده هیچ قنداق عکس العمل کورستمه دی، مطبوعات اورگانلری هم گویا که هیچ بیر نرسه یوز بیرمگندیک سکوت سقله دی، فقط جسارتلی ژورنالیست محترم غلام نبی خاطر، سرپل ضیالیلری همکارلیگیده شکایت اوچون کابلگه کیلگن دهقانلر بیلن اوچره شیب، بیرینچی بولیب اوز شخصی جریده سیده اوشبو جنایتدن پرده کوتردی. اوندن کیین بو الملی خبر تورکیه مطبوعاتیده نشر بولیب، دنیا مقیاسیده ترقلدی. اوشندن کیین، "بابای ملت!!" دیگن اسم بی مسمی بیلن اتلگن ظاهرشاه، جنایت عامللری( کمال الدین اسحاق زی، قاتل اوکه سی اکبرخان و باشقه قبیله سرکرده لری)، ظاهرشاه نینگ کیاوی سردار ولی نینگ مستقیم حمایه سی آستیده بولسه هم، مملکت و دنیا مقیاسیده کینگ کولمده ترقلگن بو جنایتنی خسپوش قیله آلمدی و موضوعنی تیکشیریش اوچون بیر تحقیق هیئتینی سرپلگه جونتدی. دربارنینگ ایرکینتای لریدن بیری بولگن ولید حقوقی رهبرلیگیده اوچ- تورت ییل دوام ایتگن تحقیقات جریانیده، نیچه مرتبه محکمه لر سرپلدن بغلان وباشقه جایلرگه دهقانلرنی قینش اوچون تبدیل قیلینشی جریانیده، مظلوم دهقانلر، چیدب بولمیدیگن عذاب عقوبتلرنی کوریب، آنه دن ایمگن سوتلری آغیز لریگه کیلدی. انکار ایتیب بولمیدیگن اسناد و شواهد، عکسلر، شاهدلر گواهلیگی ثبت بولگن کسیتلر، کویدیریلگن جسدلردن قالگن گوشت پرچه لری و استخوانلر، استنطاق ورقلری، کریمنال تخنیک خلاصه لری وباشقه کوپ قطعی دلیللر بیلن تولیب تاشگن نیچه مینگ ورقدن عبارت بولگن کتته حجملی دوسیه، ظاهرخان دستوری و ولید حقوقی قراری بیلن یوق قیلینیب، اورنیده دهقانلرنینگ برماق ایزلری آلینگن 30—35 بیتلیک دوسیه بیلن المشتیریلیب، اسحاق زیلر تامانیدن عملگه آشیریلگن فاشیستی قتل عام جنایتی گویا که ایککی تامان آره سیده جنگ مغلوبه ایکن دیب کورسه تیلگن ایدی.

قبیلوی سلطنت عایله سی اولرنینگ شوینیستیک سیاستینیی عملده تطبیق قیله یاتگن قانخور وجلاد اسحاقزی لر نینگ انسانیت اوچون ننگ وعار بولگن بووحشیانه جنایتینی یاشیر ماقچی بولدی، لیکن تاریخ حکمی بیلن بو قاره داغ قبیله سالارلرنینگ پیشانه سیدن اوچمیدیگن تمغه گه ایلندی.

قبیلوی فاشیزم نینگ تیپیک تمثالی بولمیش محمد گل مهمند تامانیدن جنوبی تورکستان خلقلری نینگ تاریخ و مدنیتی بوییچه یازیلگن نادر وقیمتلی قولیازمه کتابلرنی یوقاتیش، آسمانگه قد کوتریب تورگن قورغانلر و عظیم آبده لرنی بوزیب ییربیلن یکسان قیلیش، وحشی وآدمخور طالبان تمانیدن اوزبیک وهزاره لرگه قرشی یولگه قوییلگن قیرغین- برات کبی خصوصیتلر، بو گون غربی حامیلر و منطقه ده گی ارتجاعی کوچلر حمایه سی بیلن حاکمیت مسندیده اولتیرگن قبیله سالار فاشیستلر فعالیتیده تورلی شکللرده تکرار لنیب کیلماقده. استبداد، قتل وحقوق بوزرلیک کثیف عنعنه لری، اولر تامانیدن آلیب باریله یاتگن سیاست نینگ مضمون و ماهیتینی تشکیل ایته دی.

طالبان دوری افغانستان تاریخی نینگ قان بیلن یازیلگن قاره صحیفه لریدن عبارت. بو حیوان صفت و دیو سیرت قانخورلرنینگ جنایتلرینی، بوتون اولکه خلقی بیله دی. قیصار تومنیده مینگدن آرتیق اوزبیکلرنینگ قتل عامی و مزار شریف شهریده هزاره لرکتته جماعه سی نینگ قتل عامی، هزاره رهبری مرحوم عبدالعلی مزاری، شاعر و دین عالمی مولانا جوهری و باشقه کوپ دینی عالملر، روحانیلر، ادیب و شاعرلر نینگ فقط فاشیستی تعصب اساسیده اولدیریلیشینی، اوزبیک و هزاره خلقلری هیچ قچان اونوتمیدی.

حاضر، طالبان نینگ میراثخوری بولگن کرزی و اونینگ اطرافیده ییغیلگن بیر گروه قبیله سالار فاشیستلر مملکتده قبیلوی یککه حاکملیک اورنتماقچیلر. اولر برچه ایزیلگن ملیتلر مخصوصا اوزبیک و هزاره لرنی طبیعی وانسانی حقوقلریدن محروم ایتیب، اولرنینگ ییرلرینی تارتیب آلیش بیلن بیرگه، بویینلریگه اسارت کیشنلرینی سالماق نیتیده تلپینماقده لر.

کرزی حکومتی زمانیده هزاره منطقه لریده، قوراللنگن کوچیلر هجومی ومحلی خلقنی اولدیریب اوی- جای، اوتلاق و ایکینزارلرینی زور بیلن تارتیب آلیب، اوزلرینی قشلاق ومنطقه لریدن هیدب یوباریش پروسه سی کوچه ییب کیتدی. شمال ولایتلریده اوزبیکلر یشاوچی شهرلر جمله دن سرپل، تالقان، بغلان وفاریاب حدودلریده ترور و دهشت کون سایین کوچه ییب بارماقده. موندن نیچه ییل آلدین شبرغان شهریده جمعه خان همدرد دیگن بیر جاهل والی بویروغیگه کوره عادلانه طلبلر بیلن تینچ مظاهره گه چیققن شهر اهالیسیگه قرشی اوق آتیلیب 10 دن آرتیق کیشی شهید و کوپ کیشیلر یره دار قیلینگن ایدی. دولت بو آغیر جنایت نینگ عاملینی جزالش اورنیده، اونی اعزازلب باشقه بیر ولایتگه والی قیلب یوباردی. حاضر هم اوشه جنایتکار، کتته مقاملردن بیریده ایشلب توریبدی.

یقینلرده کرزی دولتی، قبیلوی فاشیستلر رولینی، سرپل ولایتیده هزاره برادرلریمیز ملتیگه منسوب بولیب ساتیب آلینگن سید انور رحمتی ناملی بیر منقورت کیشیگه تاپشیردی. تورکی تیلده "منقورت" سوزی، اوزملتی، وطنی و ملی لیگینی اونیتیب مسخ بولگن، ایستگن کیشی نینگ قولیده قاوورچاق بولیب اوینیدیگن آدمگه ایشله تیله دی. هزاره یازوچیلری کابل پرس^? (افغانستان پرس) سایتیده بو باره ده نشرقیلگن مقاله لریده تاکید لشلریچه سرپل والیسی سید انور رحمتی افغان ملت و گلبدین گروپلری یاردمیده خلیلی وکرزی حلقه لری تامانیدن، هزاره و اوزبیکلرنینگ وحدت وانسجامینی سیندیریش مقصدیده، سرپل والیسی ایتیب تعیینلنگن ایکن.

او سرپلگه قدم قوییشی بیلن ایککی خلق آره سیده نفاق تشلب، تبعیض وتفرقه نی کوچیتیره باشله دی. پاکستاندن یوباریلگن مبلغلر(تبلیغاتچی ملالر) یاردمیده "افراطی تسنن" غایه لرینی مسجد لرده تلقین قیلدیریب، شیعه لرگه قرشی تحریک آمیز فعالیتلرنی کینگیتیردی. ایران نینگ اشدی مذهبی حلقه لری بیلن چوقور علاقه ده بولگن بو معلوم الحال آدم نینگ افلاس مقصدی، شیعه لر و سنی لر آره سیده مذهبی اختلافلرنی کیسکینلشتیریب، مذهبی توقنشولرنی یوزه گه کیلتیریش و حاضرگی حساس شرایطده، اوزبیکلر، هزاره لر و تاجکلر آره سیده فاشیزم و قبیله سالارلیککه قرشی قبول قیلینگن اتحاد ومبارزه نی ضعیفلشتیریش ایدی.

سرپل والیسی نینگ تبعیض و تفرقه گه اساسلنگن معامله سی، اداری فساد، پاره خورلیک و اخلاقی بوزوغلیکنی ترویج قیلیشی، جمعیت نینگ تینچلیگینی بوزدی. سرپل اهالیسی بو، وضعیتگه خاتمه بیریب عدالت اورنه تیشنی حکومتدن طلب قیلیش اوچون مسالمت آمیز شکلده ولایت دفتری آلدیده توپلنیب اوز ایستکلرینی اعلان قیلیب جواب کوتیب توردیلر. لیکن والی اولرگه ملتیق اوقلری بیلن جواب بیردی. سرپل والیسی سید انورنینگ امری بیلن قوراللنگن پولیسلر قورالسیز اهالی اوستیگه فیر قیلیب اوق یاغدیردیلر. بو وحشیانه ورذیلانه حمله نتیجه سیده بیرکیشی شهید بولیب، 9 کیشی یره لندی. شفاخانه مدیری ایتیشیچه مجروحلردن ایککیته سی نینگ احوالی آغیر و کوما حالتیده. جنایتچی والی قاچیب خارجی حربیلر قرارگاهیدن پناه سوره بتی.

کوریب تورگنینگیزدیک سرپل مقدس توپراغی، ینه بیرمرته قانگه بویلدی. بو نوبت قبیله فاشیستلری تامانیدن ایمس، بلکه هزاره برادرلریمیز آره سیدن ساتیب آلینگن بیر وجدانسیز منقورت، ایران و پاکستان ارتجاعی حلقه لری بیلن کیلیشگن، کرزی تاماندن اوزبیک و هزاره لر آره سیده گی بیرلیک و انسجامنی سیندیریش وظیفه سینی آلگن بدنام بیر والی آرقه لی بو کیچیریب بولمیدیگن جنایت عملگه آشیریلدی. او ملیتلر اره سیده گی اتحاد و اتفاقنی بوزیش مقصدیده، یوقاری مقامده اولتیرگن شوینیستلر بویروغینی بجریب توریبدی.

عزیز اوزبیک و هزاره برادرلریمیز شونی بیلیشلری کیرک که، سرپل شهریده یوزبیرگن جنایت، تاریخ جریانیده بیر- بیری بیلن آغه- اینی بولیب کیلگن ایککی برادر ملیت آره سیده گی ملی یاکه مذهبی تفاوتلردن کیلیب چیققن ایمس.

ایککی قوم آره سیده گی مستحکم دوستلیک دیوارینی بوکبی دسیسه لر بوزیشگه قادر ایمس. اوزبیک و هزاره ملیتلری نینگ دوستلیگی ملی اسلامی جنبشی حزبی نینگ رهبری جنرال عبد الرشید دوستیم رهبرلیگیده طالبان گه قرشی بیلگی لاوچی اوروش جریانیده، پولاد دیک سوغاریلگن و زمان سناویدن اوتیب ینه هم مستحکملشگن.

بو قانلی فاجعه نی یوزه گه کیلتیریشده پاکستان و ایران استخباراتی، متعصب افراطی تشیع و تسنن حلقه لری، کرزی حکومتی نینگ صلاحیتلی نماینده لری بیرگه لیکده رول اوینگنلر. کابلده عاشورا کونی صادربولگن دهشتلی تروریستیک قان توکیش و باشقه فجیع جنایتلر شونی کورستماقده که، ایران و پاکستان حلقه لری تامانیدن قوللب قوتلنیب کیله یاتگن سیاسی تشیع و سیاسی تسنن بیر بیری بیلن توقنشیب تصادم قیلماقده.

بو آقیملر، لبنانده حزب الله رهبر لیگیده، شونینگدیک عراق، بحرین، یمن و خلیج مملکتلریده، ایرانده گی سیاسی تشیع مرکزلری مداخله سی بیلن و سیاسی تسنن ترقتوچیلری بولمیش القاعده، طالبان وپاکستان نینگ جماعت اسلامیه حزبی وباشقه افراطی گروهلری تشبث و حمایه سی آستیده، فعالیت آلیب بارماقده لر.اولر مسلمان مملکتلرده تینچلیک و امنیتنی بوزیب، اسلام دنیاسینی پرچه لش آرقه لی، کینگراق نفوذ منطقه سیگه ایگه بولیش اوچون کوره شه دیلر.
اسلام مقدس دینی نینگ جوهر ومضمونیگه قرشی بولگن سیاسی تشیع و سیاسی تسنن حرکتلری، اوز افراطی فعالیتلری بیلن عراق مملکتینی تجزیه بوساغه سیگه آلیب باریب، مینگلب گناهسیز آدملرنینگ حیاتیگه ضامن بولدی و اولکه نی نابودلیک یولیگه سالدی.

لبنان ده قوراللنگن مذهبی متعصبلر توطئه لری سببلی، سیاسی قره مه قرشیلیکلر اوج آلیب، ملی بیرلیکنی تامینلب، حقیقی ملی ائتلافی حکومت قوریش مسئله سی باشی بیرک کوچه گه کیریب قالگن.

یمن ده افراطی تسنن حامیسی القاعده تروریستلری قان توکیشدن تویمیدی و بو مملکتنی ایچکی اوروش و پرچه لنیش تامانگه آلیب بارماقده.
شونینگدیک بحرین وایریم خلیج مملکتلریده القاعده تروریستلری و ایران افراطی متعصبلری، ملی نفاق و مذهبی اختلاف آلاویگه بنزین سیپماقده لر.

افغانستان اولکه سیده هم قوشنی ایران و پاکستانگه باغلیق حلقه لر، مبلغلرنی تربیه لب یوباریش و مذهبی بنیادلر- فوندلر آرقه لی بیدریغ پول صرفلش بیلن اوز پلانلرینی عملگه آشیرماقده لر. کرزی دولتی و قبیله سالارلر شونی هم بیلیب قویسینلرکه سید انور رحمتی دیک بی خاصیت منقورتلر و خارجیلر گماشته لری نینگ فعالیت لریگه چیت قویمسه لر، شراره سی کوتریلگن آلاو خرمنیگه باشقه لربیلن اوزلری هم کوییب کول بولغوسیدورلر.

بیز شهامتلی سرپل لیکلرنینگ، حق وعدالت شعاری آستیده بیداد وستمگه قرشی فداکارانه اعتراضلرینی حمایه قیلگن حالده، گناهسیز انسانلرنینگ قانی توکیلیشیگه سبب بولگنلرگه لعنت ونفرین دیمیز.

موندن 45 ییل آلدین آلینگن عکس

(عکاس: ایلدرم)

15 عصرده امیرعلیشیر نوایی تامانیدن سرپل دریاسی اوستیگه ایککی قبتلی رواق بیلن

قوردیریلگن عظمت کوپریک (خشت پل)