ویرگول‌زدایی

مسیر تاریخ‌، عوض می‌شود، این انقلاب‌، روابط طبقاتی را تغییر می‌دهد، مردم‌، روی کار می‌آیند، آگاهی‌، عصیان‌، تصمیم و حرکت در متن توده‌ای که زیر قدرت‌ها اسیر، تسلیم و ناامید شده بود و حتی فاقد احساس‌، به‌وجود می‌آید. این دوره‌، دوره‌ای انقلابی است‌، این دورة انقلابی ممکن است ده‌، بیست‌، سی‌، چهل یا پنجاه سال و بیشتر دوام داشته باشد، لکن تاریخ با بیست‌، سی و یا پنجاه سال شروع نمی‌شود بلکه بایستی مسیر چند نسلی را در حرکت افقی زمان‌، بگذراند،...

نوزده ویرگول در پنج شش سطر به راستی زیاد است‌. باز اگر همه ضرور بود مشکلی نداشت‌. دوستان گرامی‌! تا می‌توانیم از افراط در علایم نقطه‌گذاری بپرهیزیم‌. وقتی متن به صورت طبیعی خوانده می‌شود، در آن دست‌انداز ایجاد نکنیم‌. این علایم فقط برای بهتر خوانده شدن متن هستند. در عین حال باید در نظر داشت که هر یک از اینها توقفی در مسیر خواندن متن ایجاد می‌کند که گاهی ضرور نیست‌، بلکه خواننده را آزار می‌دهد.

من گاهی در مرحلة ویرایش مطالبم «ویرگول‌زدایی‌» می‌کنم‌، چون من هم گاهی بدون اختیار ویرگول‌های اضافی می‌گذارم‌. همین متن بالا بعد از یک ویرگول‌زدایی می‌تواند چنین نوشته شود:

مسیر تاریخ عوض می‌شود. این انقلاب روابط طبقاتی را تغییر می‌دهد. مردم روی کار می‌آیند. آگاهی‌، عصیان‌، تصمیم و حرکت در متن توده‌ای که زیر قدرت‌ها اسیر، تسلیم و ناامید شده بود و حتی فاقد احساس‌، به‌وجود می‌آید. این دوره دوره‌ای انقلابی است‌. این دورة انقلابی ممکن است ده‌، بیست‌، سی‌، چهل یا پنجاه سال و بیشتر دوام داشته باشد. لکن تاریخ با بیست‌، سی و یا پنجاه سال شروع نمی‌شود بلکه بایستی مسیر چند نسلی را در حرکت افقی زمان بگذراند...

می‌بینید که در این مرحله بعضی ویرگول‌ها به نقطه بدل شده‌اند. نقطه برای شکستن جمله‌های طولانی و تبدیل آنها به چند جمله گاهی چیز خوبی است‌. هرچند در این هم نباید افراط کرد.