زنان و دخترانِ «روانی»

در مصر قدیم، مردم به این باور بودند که زنان در جریان عادت ماهوار شان دچار مشکلات روانی می شوند و بنابراین توانایی تصمیم گیری منطقی را ندارند. در یونان زنانی که تمایل به همخوابه گی با مردی خاص را نمی داشتند به عنوان دیوانه ها مورد «تداوی» قرار می گرفتند. حتی دانشمندانی چون پیتاگورس هم می پذیرفتند که زنان به دلیل تفاوت های فزیکی شان از امراض روانی خاصی رنج می برند که آنها را از عقلانی بودن باز می دارند. سمگوند فروید، روانشناس مشهور، به این باور بود که زنان از لحاظ روانی و ذهنی نسبت به مردان ضعیف تر اند. در فرهنگ های متعدد، از جمله در رسوم ملت هایی در مناطق دور افتاده‌ی هند، حتی امروز مردم به این باورند که زنان در جریان عادت ماهوار شان جن زده و شبیه دیوانه گان اند و بنابراین باید از اجتماع دور نگهداشته شوند. این دیدگاه مختص به ممالک فقیر و در حال توسعه نیست، بلکه زمانی که هیلیری کلینتن نامزد ریاست جمهوری بود، تعدادی از تحلیلگران در مورد این که آیا عادت ماهوار او باعث خواهد شد از تصمیم گیری عاقلانه جلوگیری کند یا خیر بحث نمودند و ادعا کردند که زنان، به خاطر این تفاوت فزیکی، شاید توانایی اداره‌ی یک مملکت را نداشته باشند. خصوصیتی که میان همه‌ی این ادعا ها مشترک است این است که کسانی که این گونه در مورد توانایی های زنان صحبت می کنند همه مردان بوده اند. بدون شک، اگر زنان در اجتماعات قدرتمند تر بودند این گونه باور ها در مورد مردان هم موجود می بود و مردان به خاطر تفاوت های فزیکی شان مورد حمله قرار می گرفتند و چنین ادعا می شد که آنها جنسی پست اند. کم ارزش جلوه دادن مشارکت یک قشر جامعه باعث می شود قدرت در آن اجتماع منحصر به یک گروه خاص باشد. به همین دلیل هیچ یک این تحلیلگران، نویسندگان، رواشناسان و فیلسوفان، کسانی که زنان را «روانی» می خوانند در مورد وضعیت زندگی زنان و نابرابری های که زنان با آنها روبرو اند که باعث ایجاد ناراحتی، عصبانیت و افسرده گی می شوند ننوشته اند و همه زنان را در آنچه آنان مشکل روانی می پندارند مسوول دانسته اند.

 این در حالیست که در طول تاریخ زنانِ قدرتمند بار ها این باور ها را غلط ثابت کرده اند. ملکه زبیده یک نمونه از این زنان است چون او به شوهرش هارون رشید مشوره می داد و نقش اساسی در حل منازعات منطقوی داشت. زنانی چون ماری کوری این ادعای ضد زن را که زنان از لحاظ عقلی کمتر از مردان اند را با کار در رشته های ساینسی بی بها ثابت کرده اند. در سال های اخیر زنان رییس جمهور چون دیلما روسف از برازیل و چاندریکا بندراینک کوماراتونگا از سریلانکا ثابت کرده اند که زنان در جریان عادت ماهوار خود و یا به خاطر تفاوت های فزیکی خود دیوانه و بی ثبات نیستند. هر دو رهبر سیاسی میان مردم خود محبوب هستند. زنان در عرصه های متفاوت فعالیت نموده اند و گاهی بیشتر از مردان دستاورد داشته اند، اما هنوز هم، در قرن بیست و یکم، این باور که زنان بالای مغز خود اداره ندارند و از لحاظ روانی ضعیف اند به چشم می خورد.

سال گذشته، وقتی بیش از سه صد دختر در مناطق مختلف افغانستان در مکاتب خود مسموم گردیدند، علاوه بر مقامات دولتی، مقاله ای در وبسایت انگلیسی گاردین ادعا کرد که این دختران دچار «هستریه» یا اغتشاشات روانی شده اند. اینکه دختران در سه ولایت متفاوت همه در یک زمان دچار اعتشاش روانی شده باشند ادعایی بی سر و پا است که ریشه در این باور تاریخی دارد که زنان دیوانه صفت اند و در مقابل ذهن خود ناتوانند. کمتر از یک ماه بعد از انتشار این مقاله، دولت افغانستان سه تن، از جمله یک تبعه پاکستانی، را به جرم سمی ساختن آب این مکاتب دستگیر کرد. امسال دوباره دختران افغانستان مورد حمله قرار گرفته اند و دولتداران دوباره ادعا کرده اند که آنها توسط کسانی که مخالف تحصیل دختران اند مسموم نشده اند، بلکه از مشکلات روانی رنج می برند. این حقیقت که این اتفاق فقط در مکاتب دخترانه می افتد هم به این ربط داده شده است که دختران، نه پسران، با این مشکلات روبرو اند بنابراین خودشان و تفاوت های فزیکی شان مسوول این مشکل است. حتی اگر این ادعا، که بار ها بی پایه بودنش تثبیت شده است، واقعیت داشته باشد، ضروری است از خود بپرسیم کدام مشکلات اجتماعی باعث ایجاد این مشکلات میان زنان می شوند، چرا باید دختران چهارده ساله دچار اغتشاشات روانی شوند، و چه ساختار های مردسالارانه باعث می شوند این دختران زیر فشار قرار بگیرند و همه دسته جمعی در ولایت های متفاوت و در زمان های متفاوت مریض گردند. اما حقیقت این است که دیدگاهی که مشکلات اجتماعی، بی عدالتی، عدم امنیت، و زن ستیزی را نادیده می گیرد و دختران و زنان را به خاطر مشکلاتی مثل مسموم شدن در مکاتب ملامت می کند ضد زن و بی اساس هست و بر این تفکر مردسالارانه بنا گشته است که زنان دارای عقل و هوش کمتر اند، احساساتی اند، ضعیف اند و بنابراین دچار اغتشاش روانی می شوند. البته این هم مهم است که این طرز فکر باعث می شود که دولت از مسوولیت پیگیری و تحقیق مساله شانه خالی کند که برای حکومتی که توانایی پاسخ گفتن به ملتش را ندارند دستاوردی بزرگ است. قرن ها از آغاز تمدن های یونانی و مصری می گذرد اما هنوز دیدگاه های ضد زنی که زنان را محکوم به جنس دوم بودن می کند توسط دولت ها و مردم استفاده قرار می گیرند تا بی عدالتی و مردسالاری توجیه گردد. زمان آن فرارسیده که زنان را به خاطر عدم توانایی مردم و دولت ها در محافظت حقوق انسانی شان ملامت نکنیم، ادبیاتی را که باعث تولید دوباره‌ی باور های بی اساسی که یک انسان را به دیگری برتری می دهد ترویج ننماییم و از حق تحصیل دختران ما بی بهانه دفاع کنیم.

«این مقاله برای اولین بار در وبسایتِ «راه مدنیت» به نشر رسید.»

دسته‌بندی شده در: مقالات