از ملای لنگ تا شيخ آصف محسنی

حضور گروه هاي ذي نفوذ در برابر حكومت ها، در تاريخ افغانستان، داراي گذشته ي دوريست كه بصورت مشخص تر،‌ از دوران زمامداري اميرعبدالرحمان خان تعريف مي شود. طبيعيت خشن و روستايي امير و سياست قبيله گرايي او، تنها عامل قتل هزاران انسان اين سرزمين در زمان اش نبوده است، چگونگي فعاليت هاي ملاه ها وسران قبيله واربابان قريه ها، كه از نفوذ اجتماعي برخوردار بودند، و هريك در دل مردم محبوبيت داشتند،‌ بيشتر دال بر تشديدي سياست تك گرايي امير شده است. زماني كه قشر روحانيت و اربابان قريه خودشان را جدا و مستقل از حكومت مركزي فكر مي كردند، عبدالرحمان را براي تحكيم پايه هاي حكومت اش تحريك مي كرده است ولو به هرقيمتي! ازهمين روست كه عبدالرحمان يك سياست سركوبگرانه را براي سركوب گروه هاي فشار كه عمدتا يك خطر وتهديدي كلان براي قدرت اش بحساب مي آمده است، روي دست گيرد.

به همين ترتيب، زمانيكه امان الله خان مصمم مي شود تا اساس يك حكومت قانون را بنانهد و فرهنگ قانونگرايي را درجامعه افغانستان گسترش دهد، اختلاف ها و شك و ترديدهاي برخي روحانيون باعث مي شود تا روياهاي امير مدرن گرا به ديوارهاي آهنين مذهبي برخورد كنند و جرقه هاي آن تا آنجا برسد كه« ملاه عبدالله» معروف به «ملاي لنگ»، در منطقه منگل ولايت «پكتيا،» دست به اعتراضات خدشه ناپذير بزند و از آدرس مذهب مردم را در حول وهوش اش جمع كند و در يك دست اش قرآن را بگيرد و در دست ديگر اش قانون جزاء امان الله را، از مردم بپرسد كه كدام اش را قبول داريد؟ از همين جاست كه ستون پايه هاي نظام اماني به اثر اصابت بر ارزش هاي حاكم، كم كم متزلزل شود و روزي قدرت را بصورت غيرمسالمت آميز به خادم دين رسول الله واگذار كند.

دوران« سردار داوود» را از فشار گروه هاي ديني جامعه نيز نبايد فراموش كرد. او كه بعنوان اولين رئيس جمهورافغانستان كه با عبور موفقانه از «انقلاب سفيد،» قدرت سياسي را روي دست گرفت، در مواردي متعددي با علايق شخصي و گروهي رهبران مذهبي برخورد كرد. داوود، سياست اقتصادي را خط مشي اصلي حكومت داري پنج ساله اش انتخاب كرد. تاريخ نگاران از كارنامه داوود و دست آوردهاي او در تاريخ معاصر افغانستان،‌ به نام نيك ياد مي كنند و از طرح پلان هاي موثر و مفيدي كاري او، مي ستايند. ولي به هيچ وجه از مخالفت ها، سنگ اندازي ها و مداخلات قشر پس رو جامعه، در امان نمي ماند. «تحريك اسلامي»، نمونه ي خوبي است كه براي برانداختن حكومت داوود، طرح كودتا مي ريزاند.. مورخين مي گويند كه: «اما كودتاچيان موفق نشدند و دراسرع وقت از تصميمي كه داشتند، افشا شدند. درنتيجه برهان الدين رباني به پاكستان فرار كرد، مولوي حبيب الرحمان كشته شد و سياف به زندان انداخته شد. اما دراين ذوالفقار علي بوتو از فرصتي كه بدست اش آمده بود، استفاده كرد و از سران نهضت اسلامي استقبال گرم كرد تا بتوانند از داوود توسط اعضاي نهضت اسلامي،‌ انتقام بگيرد.». از اينرو، حكومت سردار داوود نيز، همانند نظام هاي قبل و بعد از او، هميشه درگير جاروجنجال ها،‌ توطئه ها، دردسرسازي ها و سخن پراكني ها از آدرس مذهب، و حركت هاي تهديدآميز از داخل جامعه بوده است.

زماني كه كمونيسم به ميدان مي آيد، نورمحمدتره كي از «كارگران و حمايت از حقوق قشرزيرستم» سخن مي زند. هرچند كارگران از اين دوره،‌ تعاريف ضدونقيصي دارند واز كمونيست ها توصيف مي كنند. اما چپي هاي كمونيست به دليل قرائت هاي عاطفي و نداشتن شناخت از جامعه سنتي افغانستان، با بن بست هاي جريان هاي كلاني اسلامي روبرو مي شوند. دراين زمان، بحث از گروه هاي فشار مطرح نيست كه مذهبي ها براي آوردن اصلاحات در نظام دست به چنين اقداماتي زده باشند. بلكه يك سره جنگ دوتا ايدئولوژي با سرازيرشدن متون ترجمه شده به پشتو وفارسي از الازهر، بيروت وكويت در افغانستان است. گروه هاي اسلام گرا كه بيشتر از سوي جماعت اسلامي پاكستان حمايت مي شوند و از اخوان المسلمين با آثار سيدقطب و محمدقطب تغذيه مي شوند، در برابر باورداشت هاي چپي ها موضع مي گيرند.سپس دراين گيرودار جرياني ديگري تحت نام«گروه هاي پاسداران اسلامي» كه اكثرا متعلق به هزاره ها و شيعه هاي افغانستان بوده اند، براي اولين بار اعلام موجوديت مي كنند. بنابراين، دوران كمونيست ها از تركي گرفته تا نجيب، با موضع گيري هاي بسيار جدي گروه هاي اسلامي روبر مي شوند كه تداوم وضعيت، روز به روز به مشكل روبر مي شود كه سرانجام سياست «مقاومت و پيروزي» ميان حزب دموكراتيك خلق و اسلاميست ها، اثرات خطرناكي در تاريخ افغانستان بجا مي گذارند.

با آمدن نظام نيمه دموكراتيك به رهبري حامدكرزي، بسياري گروه هاي اسلامي از اين نظام استقبال كردند. اما، دركنار اينها، بعضي حلقات مذهبي- سياسي است كه هرازگاهي براي حكومت مشكل آفريني مي كنند. اما جالب است كه حكومت افغانستان نسبت به اين گروه ها،‌ بي تفاوت بوده است.. نهادهاي امنيتي افغانستان هرچند از دست اندازي ها، سخن چيني ها و تبليغات گسترده ي رسانه ي سران و سرداران و رهبران اين گروها آگاهي كامل دارند ولي معلوم نيست كه چرا فعاليت هاي مُضر اين حلقه هاي وابسته را متوقف نمي كنند. يكي از سران حلقه هاي مشكوك، هفته گذشته فاشد. يكي از نام ژورناليست دراين كشور خيانت مي كند و ديگري تصاميم اين كشور را با معاهدات رنگين تاريخ شبيه سازي مي كند. يكي براي طالبان كارشناسي مي كند و از موضع اين گروهي خونريز و آدم كُش بعنوان كارشناس مسايل سياسي در رسانه ها آشكارا مُهر تاييد مي گذارد، ديگري از تجمعات مردم در مراسم مذهبي، براي اهداف سياسي باداران اش بهره برداري مي كند. يكي با بزرگنمايي طالب ها و دفاع از عملكردهاي سياه اين گروهي توتاليتر براي پاكستان كار مي كند و ديگري با برگذاري نشست ها، گردهمايي هاي مخفي و فعاليت هاي گسترده ي فرهنگي در داخل جوانان و نوجوانان، براي منافع ملي ايران عرق مي ريزد و باشكار مردم از آدرس مذهب، تيشه به ريشه مردم ميزند سرانجام يكي از خونريزي حمايت مي كند ديگري قلم اش را براي دفاع از منافع بيگانه بكار مي برد. يكي شعر بنياد افكن مي سرايد و ديگري بصورت سيستماتيك روند رُشد جامعه را با موعظه خواني ها و تشويق مردم به زندگي قبيله ي، مُنحرف مي كند. سرانجام؛ يكي از خونريزي دفاع مي كند، ديگري مردم را عليه حمايت از تصاميمي كه، بر اين خونريزي ها كماكان نقطه ي پايان مي گذارند، از آدرس مذهب و دين تشويق مي كند.